Stígandi - 01.10.1943, Blaðsíða 68

130
UM BÆKUR
STIGANDI
Helgafell.
Einn merkasti bókmcnntaviðburður
síðastliðið ár var stofnun og útgáfa
tímaritsins Helgafell. Er það langmynd-
arlegasta tímaritið, sem nú er gefið út
hór á landi, bæði að útliti og fjölbreyti-
leik efnis. En því miður hafa útgefendur
ekki séð sér fært að standa við þá ætl-
un sína að hafa ritið mánaðarrit, og
stendur það óþarflega lítið áætlun um
útkomu. Af markverðari greinum, sem
þar hafa birzt, er grein Barða Guð-
mundssonar um uppruna íslcnzkrar
skáldmenntar. Eflaust munu mjög skipt-
ar skoðanir uin réttmæti kenninga hans.
En hann fer þar engar alfaraleiðir, og
framsetning öll og rökfærsla er hin
skemmtilegasta. Og stundum er ekki
svo lítils vert að brjóta niður venju-
skoðanir, þannig finnast ný sannindi.
Léttara lijal, sem Tómasi Guðm. er
mest eignað, er sérstaklega vinsæll þátt-
ur, og oft hefir Tómasi tekizt þar vel.
En stundum virðist hann ekki sjá
glöggt, hvað cr vert þess, að skotið sé
eftir því, og má hann vara sig á því að
ganga ekki of langt í að skemmta
stráknum í sér og öðrum. Ritstjórar
Helgafells hafa oftast gætt þess prýði-
lega, að andblær frjálslyndis, hrein-
skilni og bersögli léki um ritið, og þess
vegna er alltaf nýs heftis beðið með
eftirvæntingu. En um eitt hefir Helga-
felli hrakað: ritdómar þess eru snöggt
um verri en framan af, enda hafa rit-
stjórarnir lítið lagt þar af mörkum í
seinni tíð. Þetta á þó engan veginn við
alla ritdómana, lieldur heildarsvipinn.
Ferð án fyrirheits.
Þessi síðasta ljóðabók Steins Steinars
kom út í fyrra. Þótt skáldið velji bók-
inni svo yfirlætislausan titil, hefir Stein-
arr þcgar kveðið sjálfan sig svo stóran,
að honum verður ekki neitað um skálds-
heitið, í sannri merkingu þess orðs.
Kvæði hans eru fáguð að formi, en að-
algalli hans er sá, hve þröngt skáldsvið
hans er, og karlmennskan er ekki mik-
il. Honum er hann sjálfur ótrúlega
ltugleikið yrkisefni, en þegar hann kveð-
ur þá fjötra af sér, tekst honum bezt
við yrkisefni sín, eins og t. d. í kvæðinu
Ný för að Snorra Sturlusyni, sem ef til
vill er bezta kvæði bókarinnar. Steini
er annars ekki eiginlegt a£í taka sjálfan
sig né aðra alvarlega að sýnd, en í fyrr-
nefndu kvæði veldur hann þó þeim
hljómblæ fullkomlega og sýnir lesend-
unum, að hann er líka spakur maður,
þótt oftar sýni liann hæðnisglettni og
yfirborðska’ringarleysi:
Og þó —. Sú böðulshönd, sem höggið
reiðir,
hún hæfir aldrei það, sem mest er vert,
því hvert eitt skáld til sigurs líf sitt
leiðir,
hve lengi og mjög sem á þess hlut
er gert.
Gaman- og háðkvæði Steins í þessari
bók eru flest svo tímabundin og tengd
vissum atvikum, sem voru ýmsum, sér-
staklega Reykvíkingum, „dægur-stór-
mál", að ólíklega verða þau lífræn til
lengdar. Einna hnittilegast er kvæðið
Frumvarp til laga um akvegi meðfram
reiðvegum. í öðrum, t. d. Samræmt
göngulag fomt, cr fyndnin svo hvers-
dagsleg, svo „fimm-aura-brandaraleg“,
að skáldið missir alveg marks. I þessari
ljóðabók sinni leikur Steinarr sér enn
sums staðar að þeim gamla eftirlætisleik
sinum að fara kringum sjálfan sig og
koma aftan að sér og lesendum sínum.
Er þetta skáldskapur eða vitleysa? verð-
ur lesandanum stundum á að spyrja.
Og það merkilega er, að tilfinning
manns svarar oft: Þetta er skáldskapur,
cn vitið segir: Þetta er endileysa. En
þetta kemur sjaldnar fyrir nú en í
fyrri bókum Steinars, og það er ekki
vegna þess, cins og Steinarr spyr: „Er
stríðinu lokið? Er loksins til þurrðar
gengið það litla af ærlegri hugsun, sem