Stígandi - 01.10.1943, Side 73

STÍGANDI
UM BÆKUR
135
Má því til sönnunar nefna þáttinn um
það, er Jón Hreggviðsson kemur á fund
Snorra í Húsafelli og þreytir afl við
móður hans og dóttur og í annan stað
það, þegar liann er í svartholinu sam-
tímis þeim öllum Ashirni Jóakimssyni,
Hólmfasti Guðmundssyni (báðum kunn-
um úr Islendingasögunni), Guttormi
Guttormssyni (auðvitað Austfirðingi)
og Jóni Þeófflussyni („það var galdra-
maður úr fjörðum vestan"). Enn eru í
þessari sögu margar vísur, sem sögu-
hetjan kveður af munni fram líkt og í
Fornaldarsögunum, þó að vísur Jóns
Hreggviðssonar séu reyndar sagðar úr
Pojitusrímum eldri (sem ekki munu
lengur vera til).
Stíll og málfar sögunnar er stæling á
stíl og málfari frá upphafi 18. aldar, þó
að auðfundið sé, að 20. aldar íslending-
ur leikinn og lærður í stílbrellum aldar
sinnar, haldi á pennanum. Er þetta
mjög lystilegt á sinn hátt, þó að auð-
veldlega megi finna forsendur til áfell-
isdóma.
Þó að hér hafi ýmislegt verið nefnt,
sem sérstætt má telja um þessa sögu
Laxness, verður hinu ekki neitað, að
hún er af líku klæði skorin og fyrri sög-
ur hans þrátt fyrir það. Þannig minna
mannlýsingarnar eigi smálítið á mann-
lýsingar, sem kunnar eru úr fyrri sögun-
um. Hvað eflir annað finnst lesandan-
um Jón Hreggviðsson vera Bjartur í
Sumarhúsum endurborinn, og er það
dæmi ekki einstakt. Enn einkennir þessa
sögu svo sem fyrri sögur höfundarins
hinn undarlegi krossvefnaður fegurðar
og ömurleika. En þó að þessi saga sé
frá ömurlegustu öld í sögu þjóðarinnar
og eigi að lýsa einhverjum ömurlegustu
fyrirburðum þeirrar aldar, skýtur þar
þó upp meiri glæsileika í mannlýsing-
um en menn eiga áður að venjast frá
höfundinum. Má þar t. d. nefna lýsing-
una á Arnas Arnæus og lögmannsdótt-
urinni. Mætti ef til vill af því ráða, að
meiri breyting sé orðin á viðhorfi höf-
undarins gagnvart öðrum mönnum en
hann vill raunar viðurkenna fyrir sjálf-.
um sér og öðrum.
Kolbeinn Högnason:
Kræklur, Olbogabörn
og Hnoðnaglar.
Með þessum þremur bókum kveður
bóndi sér hljóðs á skáldaþingi. Undir
eins við fyrsta lestur þeirra verður það
ljóst, að hann hefir ekki tekið að yrkja
til þess að verða skáld, heldur hefir hon-
um fyrst dottið það í hug, að hann
kynni raunar að vera það, þá er hann
hafði ort mörg kvæði og fjölda af lausa-
vísum. Kolbeinn gæti af miklu meiri
einlægni en Páll Olafsson sagt: „Kveð
ég mér til hugarhægðar, en hvorki mér
til lofs né frægðar."
Víst bera kvæðin þess merki, að þau
eru hjáverk með búskapnum. Þau eru
hvorki soðin við mikinn hita né vand-
lega sorfin. Þeim fylgir ekki úr hlaði sá
alhugur, sem gefur þeim eilíft líf meðal
þjóðarinnar. En þau eru samt vel kveðin
og málfarið er alltaf hreint og tært,
enda er mest alúðin við það lögð. —
Lausavísurnar eru yfirleitt betri en
kvæðin, enda hægara að vanda til
þeirra jafnframt öðrum önnum. Það
væri ef til vill ofmikið sagt, að þær
væru hver annari betri, því að fáar eru
með snilldarbragði, en þær eru allar
haglega gerðar, af kunnáttu og leikni.
Kvæði Kolbeins bera því glögglega
vitni, að þau hafa haft mikið gildi
fyrir höfund þeirra. Þau bera höfundi
sínum einnig gott vitni, en fremur sem
greindum manni en skáldi. Þau taka
lesandann ekki neinum töfratökum, en
ef menn lesa þau af alúð, kenna þeir af
þeim andvara af karlmannlegu þreki, og
sá andvari er sá eftirómurinn, sem
geymist lengst.
Arnór Sigurjónsson.