Fréttablaðið - 09.08.2014, Blaðsíða 18

9. ágúst 2014 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 18
Vinátta forsetanna
Það virðist sem Rússar
ætli að halda áfram að
kaupa fisk af Íslandi.
Það kann að vera vegna
þess að Ísland er smátt
og skiptir litlu máli í
hnattrænu samhengi, en það gæti
líka tengst norðurslóðum– og jafnvel
vináttu forseta Íslands við Pútín
og hans menn. Ólafur Ragnar er
hvatamaður félagsskapar sem heitir
Arctic Circle. Næst fundur hans er
á Íslandi í október. Meðal stjórnar-
manna er sérstakur vinur Pútíns,
Artur Chillingarov, sá sami og stýrði
leiðangri kafbáts sem kom fyrir rúss-
neskum fána á hafsbotninum undir
Norðurpólnum 2007. Chillingarov er
eindreginn útþenslumaður og fullyrti
við það tækifæri– Rússar eru einmitt
að auka mjög hernaðarumsvif sín í
Norður-Íshafinu.
http://www.eyjan.pressan.is/
silfuregils
Egill Helgason
AF NETINU
Aðförin að ráðherra
Ég lýsi yfir fullum
stuðningi við ákvarðanir
Hönnu Birnu Kristjáns-
dóttur í þessu máli og
við hana persónulega.
Ekkert hefur hingað
til komið fram sem bendir til þess
að hún hafi brotið lög eða brugðist
embættisskyldum sínum.
Engin grunur er um að Hanna
Birna hafi sjálf lekið gögnum og
það er fáránlegt að ætlast til þess
að ráðherra segi af sér ef grunur
leikur á um að einhver starfsmaður
hafi gerst brotlegur.
Allt tal um að ráðherra hafi beitt lög-
reglustjóra þrýstingi hefur verið borið
til baka af lögreglustjóranum sjálfum.
Lögregla hefur lokið rannsókn og
sent það til ríkissaksóknara. Velji
hún að sitja áfram í stóli ráðherra
þrátt fyrir aðförina þá treysti ég
henni til þess.
http://www.ellidi.is
Elliði Vignisson bæjarstjóri.
Í upphafi júlímánaðar var
birt skýrsla á vef mennta-
málaráðuneytisins um
úttekt á stærðfræði-
kennslu í framhaldsskól-
um en athugaðir voru níu
framhaldsskólar. Ákveð-
ið var að horfa á nám
nemenda á fyrstu önn
(STÆ102/103 eða sam-
bærilegt nám), nám í töl-
fræði (STÆ313 eða sam-
bærilegt nám) og nám
sambærilegt við STÆ503
sem er síðasti stærðfræðiáfangi
á náttúrufræðibraut í mörgum
skólum.
Skýrsla sem þessi verðskuld-
ar athygli og umræður en hér
er fjallað um mál sem teng-
ist menntun í tæknisamfélagi.
Helstu niðurstöður eru sett-
ar fram fremst í skýrslunni og
þeim skipt í 16 liði og tillögum
til úrbóta í 11 liði. Hægt væri
að gera athugasemdir við ein-
stök atriði skýrslunnar og sumar
ályktanir í henni en ekki er unnt
að taka nema lítið fyrir í stuttri
blaðagrein. Hér eru því rædd
vandamál sem tengjast náttúru-
fræðibrautum.
Munur á milli skóla
Í einni af niðurstöðunum skýrsl-
unnar segir: „Mikill munur er á
áföngum milli skóla bæði
hvað snertir innihald og
námskröfur.“ Í annarri
þeirra segir: „Sumir
framhaldsskólar útskrifa
nemendur af náttúru-
fræðibraut með prófgráð-
ur sem standa ekki undir
nafni. Hér er átt við að
samkvæmt prófgráðun-
um ættu nemendurnir að
hafa traustan grunn fyrir
tiltekið háskólanám, en
ráða í reynd illa við það
sökum lélegs undirbúnings.“
Öllum ætti að vera ljóst að það
er mjög alvarlegt ef prófgráður
standa ekki undir nafni líkt og
hér er sagt. Ekki kemur fram við
hvaða skóla er átt en alls voru níu
skólar til athugunar. Fjórir þess-
ara skóla hafa yfir 1.000 nemend-
ur en í aðeins einum þeirra eru
færri en 500 nemendur, eða 257.
Þetta eru því yfirleitt ekki smá-
skólar sem jafnan eiga erfiðara
með að standa undir fjölbreyttu
og vönduðu námi.
Menntun kennara
Í einni af tillögum til úrbóta
segir: „Framhaldsskólar sem
hafa ekki nægilega vel menntaða
kennara í stærðfræði (og raun-
greinum) ættu ekki að bjóða upp
á nám á náttúrufræðibraut nema
í undantekningartilfellum og þá
í nánu samstarfi við skóla sem
hefur öfluga náttúrufræðibraut.“
Þegar skoðaðar eru upplýs-
ingar í skýrslunni um mennt-
un þeirra sem kenna stærð-
fræði vekur athygli sá fjöldi
sem hefur lokið háskólanámi
þar sem stærðfræði er óveru-
legur hluti af náminu. Einnig
hve margir sem hafa menntað
sig sem grunnskólakennarar
með stærðfræðikjörsviði starfa
í framhaldsskóla. Slíkt hlýtur að
auka mjög á vandann í grunn-
skólum, þegar þeir best mennt-
uðu í stærðfræði hverfa þaðan.
Þegar minnst er á raungrein-
ar, sem hér er gert innan sviga,
þarf að hafa í huga að jafnan er
átt við fleiri námsgreinar eins
og til dæmis eðlisfræði, efna-
fræði, líffræði og jarðfræði.
Má því spyrja sig hvort ekki
sé lágmark að kennarar slíkra
greina hafi háskólapróf í grein
sinni líkt og gengið er út frá að
stærðfræðikennarar hafi. Svo
má bæta við að það þarf tæki og
ýmsan búnað til að kennsla nátt-
úrufræðigreina sé viðunandi.
Þrír skólanna voru án kennara
með háskólapróf í stærðfræði.
Mjög líklegt er að ástandið til
dæmis í eðlisfræði sé ekki mikið
betra.
Vandi nemenda í
raungreinanámi í háskóla
Í skýrslunni segir á bls. 51:
„Hvort sem litið er til HÍ eða
HR þá lendir a.m.k. helmingur
þeirra sem byrja í verkfræði-
námi í vandræðum með stærð-
fræði.“
Í skýrslunni kemur einnig
fram að rætt hafi verið við
Hilmar Braga Janusson, sviðs-
forseta Verkfræði- og náttúru-
vísindasviðs HÍ, og Guðrúnu A.
Sævarsdóttur, deildarforseta
Tækni- og verkfræðideildar HR.
Í skýrslunni segir: „Bæði sögðu
þau að ekki stæði til að minnka
námskröfur í stærðfræði.“ Er sú
afstaða mjög skiljanleg því þeir
sem kenna á efsta skólastigi eiga
þess ekki kost að velta vanda-
málunum áfram á aðra, en þurfa
auk þess að standast alþjóðlegan
samanburð.
Hvað ætti að gera?
Í viðtali við menntamálaráð-
herra þegar skýrslan var birt
segir hann: „Þetta er mjög alvar-
legt mál. Háskólinn á ekki að
þurfa að eyða tíma í að kenna
það sem á að lærast í framhalds-
skólum.“ Þetta er auðvitað rök-
rétt en líklegt er að þeir sem nú
undirbúa nemendur sem best
muni lenda í verulegum vanda ef
framhaldsskólinn verður stytt-
ur.
Eðlilegt er að gera án tafar
athugun á því hvaða skólar
geta boðið upp á náttúrufræði-
braut með sómasamlegum hætti.
Gerðar verði ráðstafanir til að
styðja sérstaklega við þá sem
ekki uppfylla þau skilyrði en
gætu það án meiriháttar lag-
færinga. Viðurkenna þarf svo
að lokum að sumir skólar eiga
alls ekki heima í þessum hópi.
Ef haldið er áfram sem horfir þá
er það svik við þá nemendur sem
stunda nám í fleiri ár í þeirri
trú að það dugi til framhalds en
hrökklast svo frá háskólanámi
sem hugur þeirra stóð til eins og
mörg dæmi munu vera um.
Að starfrækja náttúrufræðibraut
➜ Eðlilegt er að gera án
tafar athugun á því hvaða
skólar geta boðið upp á nátt-
úrufræðibraut með sóma-
samlegum hætti. Gerðar
verði ráðstafanir til að styðja
sérstaklega við þá sem ekki
uppfylla þau skilyrði en
gætu það án meiriháttar
lagfæringa.
MENNTUN
Stefán G. Jónsson
eðlis- og stærð-
fræðingur og fram-
haldsskólakennari
Ísland sker sig úr hópi
norrænu ríkjanna m.t.t.
þess að hér eru heil-
brigðismál að stærstum
hluta verkefni ríkisins.
Annars staðar á Norður-
löndum er þessi mála-
flokkur aðallega á hendi
sveitarfélaga og svæðis-
stjórna. Hér á landi telur
hluti landsmanna að
bæði fagleg og fjárhags-
leg rök styðji að fyrir-
komulag heil brigðis þjónustu sé
með öðrum hætti en í nágranna-
löndunum. Aðrir álíta að vald-
dreifing í heilbrigðisþjónustu sé
nauðsynleg til að leysa úr læð-
ingi frumkvæði og fram þróun.
Þessi sjónar mið takast sífellt á
en síðustu áratugina hefur mið-
stýri ngin haft yfirhöndina og
ekki virðist mikilla breytinga að
vænta í náinni framtíð.
Það vekur jafnframt athygli að
þrátt fyrir sameiningar sjúkra-
húsa og aðrar breytingar á heil-
brigðisþjónustu í grannríkjunum
er heilsugæslu að mestu haldið
uppi af sjálfstætt starfandi heim-
ilislæknum. Þeir eru áfram hlið-
verðir heilbrigðiskerfisins. Í öllum
þessum löndum er mikil ánægja
meðal almennings, starfsmanna
og stjórnvalda með heil-
brigðis þjón ustuna. Gæði,
öryggi og mönnun er í góðu
lagi. Allir eru sammála um
að heilbrigðismál, og þá
sérstaklega heilsugæsla,
hljóti að teljast til nær-
þjónustu sem eðlilega sé
á ábyrgð sveitarfélaga og
héraðsstjórna. Á Íslandi
blása aðrir vindar.
Vindar sameiningar
Þann 9. júlí sl. gaf heilbrigðis-
ráðherra út reglugerð um frek-
ari sameiningu heilbrigðisstofn-
ana á landsbyggðinni frá og með
1. október nk. og nær hún nú
til heilbrigðisþjónustu á Vest-
fjörðum, Norðurlandi og Suður-
landi. Þetta er endapunktur á
ferli sem hófst í ársbyrjun 1999
með sameiningu allra heilsu-
gæslustöðva og sjúkrahúsa á
Austfjörðum í eina heilbrigðis-
stofnun, Heilbrigðisstofnun
Austur lands (HSA). Þar á eftir
fylgdu Suðurnes, Höfuðborgar-
svæðið og Vesturland. Fyrirhug-
uðum sameiningum var frestað í
lok síðasta árs við afgreiðslu fjár-
laga fyrir 2014 og var það gert í
því skyni að hafa frekara samráð
við heimamenn. Ekki er þó að sjá
að heilbrigðisyfirvöld og einstök
sveitarfélög hafi, það sem af er
þessu ári, talað mikið saman eða
lagt mikla vinnu í að útfæra og
ná samstöðu um hugmyndir sínar
um framtíðarskipan heilbrigðis-
mála á landsbyggðinni.
Nærþjónusta
Yfirstandandi breytingar eru
eftir sem áður á skjön við þau
áform sem uppi voru um miðjan
tíunda áratug síðustu aldar um
flutning verkefna frá ríki til
sveitarfélaga, sbr. lög nr. 87/1994
um reynslusveitarfélög. Í fram-
haldi af þeirri lagasetningu
var samið við tvö sveitarfélög,
Hornafjarðarbæ og Akureyri,
um að taka að sér heilsugæslu
og öldrunarmál og samþætta
þá starfsemi félagslegri þjón-
ustu þessara sveitarfélaga. Hug-
myndin var sú að afla reynslu af
þessu fyrirkomulagi og leggja
hana til grundvallar ákvörðunum
um almennan flutning verkefna
til sveitarfélaganna. Yfirtaka og
samþætting fyrrgreindra mála-
flokka tókst mjög vel og stuðlaði
m.a. að því að tekið hefur verið
heildstætt á málefnum einstakra
öryrkja, atvinnulausra og fólks
með félagsleg vandamál. Þetta,
og margt annað, reyndist auð-
veldara eftir að heilsugæslan var
orðin hluti af þjónustu og stjórn-
sýslu þessara bæjarfélaga. Heil-
brigðisyfirvöld voru samt ekki
tilbúin að stíga skrefið til fulls.
Heildarsýn
Vandi íslenska heilbrigðiskerfis-
ins er margþættur og snýr ekki
aðeins að sameiningu heilbrigðis-
stofnana í þremur heilbrigðis-
umdæmum. Heilbrigðisþjónustan
stendur frammi fyrir risa vöxnum
viðfangsefnum sem erfitt verð-
ur að leysa án aukinna fjárveit-
inga, tækja- og tæknivæðingar og
byggingar nútímalegs háskóla-
sjúkrahúss. Ekki verður heldur
gengið fram hjá heilsugæslunni
ef tryggja á nægjanlega góða lýð-
heilsu til framtíðar. Þau skoðana-
skipti sem átt hafa sér stað milli
heilbrigðisráðherra og sveitar-
stjórnarmanna að undanförnu
eru því miður aðeins ein birt-
ingarmynd þess að hvorki liggur
fyrir skýr framtíðarsýn né áætl-
un um hvernig ná megi mikil-
vægum markmiðum í heilbrigðis-
málum.
Efling heilbrigðiskerfisins er
ekki aðeins spurning um for-
gangsröðun málaflokka. Öflugt
heilbrigðis- og velferðarkerfi
verður að byggja á traustum
efnahagslegum grundvelli og
aukinni verðmætasköpun í þjóð-
félaginu. Sömuleiðis er brýnt
að ráðist verði í endurskoðun
á stjórnskipulagi heilbrigðis-
mála og farið sérstaklega yfir
hvernig sveitarfélög geti eins og
annars staðar á Norður löndum
staðið undir heilbrigðisþjón-
ustu í heimabyggð. Til þess að
auðvelda það verk er mikilvægt
að sveitar stjórnarstiginu verði
markaðir sérstakir tekjustofnar.
Þannig geta sveitarstjórnir tekið
sér aukið vald og borið aukna
ábyrgð sem væri bæði til hags-
bóta fyrir sjúklinginn og heil-
brigðiskerfið. Ef ekkert verður
að gert mun heilbrigðisþjónustan
áfram verða í fjötrum miðstýr-
ingar um ókomna tíð.
Sveitarfélögin axli meiri ábyrgð
➜ Þannig geta sveitar-
stjórnir tekið sér aukið vald
og borið aukna ábyrgð sem
væri bæði til hagsbóta fyrir
sjúklinginn og heilbrigðis-
kerfi ð.
HEILBRIGÐISMÁL
Ingimar Einarsson
félags- og stjórnmála-
fræðingur
Ein birtingarmynd þess
að búa í góðu, frjálsu og
umburðarlyndu samfé-
lagi er sá miklu fjöldi sem
árlega tekur þátt í gleði-
göngunni, sem í dag mun
setja fallegan svip á mið-
borgina. Þar koma saman
samkynhneigðir, tvíkyn-
hneigðir og transfólk með
fjölskyldum sínum, vinum
og stuðningsmönnum til
að fagna fjölbreytileik-
anum og minna á jöfn
tækifæri og réttindi allra.
Við Íslendingar getum
verið afar stolt af því að búa í
samfélagi sem virðir einstak-
linga, óháð kynhneigð. Nær dag-
lega lesum við um ofsóknir á
hendur samkynhneigðum víða
um heim, jafnvel ofsóknir og
árásir sem ógna lífi einstakling-
anna. Hér á landi fögnum við því
hins vegar hversu miklum árangri
hefur verið náð í réttindabaráttu
samkynhneigðra. Baráttan hér
á landi hefur staðið í ára-
tugi. Hún hefur verið mál-
efnaleg, uppbyggileg og
drifin áfram af hugrökk-
um einstaklingum sem
hafa aldrei gefist upp á því
að berjast fyrir því sem
er rétt. Árangurinn sem
náðst hefur hér á landi
hefur vakið athygli langt
út fyrir landsteinana og
er Ísland að verða ákveðin
fyrirmynd annarra þjóða
í réttindum og viðhorfi til
samkynhneigðra.
Þessi fyrirmyndarbar-
átta samkynhneigðra hefur ekki
einungis leitt til aukinna réttinda
og tækifæra samkynhneigðra,
heldur einnig jákvæðra breytinga
á hugarfari samfélagsins alls.
Réttindi einstaklinga eru nefni-
lega ekki aðeins fólgin í rétt indum
sem bundin eru í lög og reglur,
heldur einnig í hugarfari og við-
horfi samfélaga. Réttindabarátta
samkynhneigðra hefur þannig líka
haft mikil og jákvæð áhrif á okkur
öll. Samfélagið allt er þannig
frjálslyndara og umburðarlyndara
vegna baráttu samkynhneigðra
fyrir betri heimi. Fyrir það ber að
þakka ekki síst með því að halda
samstöðunni og baráttunni fyrir
jöfnum rétti allra áfram.
Því segi ég við alla – og sérstak-
lega þá sem í dag sækja gleðigöng-
una til að fagna fjölbreytileikan-
um: Til hamingju með daginn!
Til hamingju með daginn!
SAMFÉLAG
Hanna Birna
Kristjánsdóttir
innanríkisráðherra
og varaformaður
Sjálfstæðisfl okksins
➜ Þessi fyrirmyndarbarátta
samkynhneigðra hefur ekki
einungis leitt til aukinna
réttinda og tækifæra sam-
kynhneigðra, heldur einnig
jákvæðra breytinga á hugar-
fari samfélagsins alls.