Fréttablaðið - 20.09.2014, Blaðsíða 32

20. september 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 32
Gaman að hitta þig,“ segir Hannah Kent á skýrri íslensku þegar hún réttir mér hönd-ina. „Fyrirgefðu hvað íslenskan mín er ryðg-
uð, ég hef ekki verið dugleg að æfa
mig.“ Hún er komin til Íslands í sjö-
unda sinn til að fylgja eftir útgáfu
bókar sinnar Burial Rites, eða
Náðarstund eins og hún kallast á
íslensku. Hannah kom hér fyrst
sautján ára gömul sem skiptinemi
á vegum Rotary og dvaldi eitt ár á
Sauðárkróki. Ástæða þess að hún
valdi Ísland var einföld: hana lang-
aði til að fá að sjá snjó í fyrsta sinn
á ævinni.
„Ég setti þrjú lönd á umsóknina
mína; Ísland, Svíþjóð og Sviss því
ég var viss um að þar væri nóg af
snjó. Í viðtalinu sem ég fór í áður
en ákveðið var hvert ég færi var ég
spurð hvernig mér litist á að fara á
stað þar sem væri myrkur allan sól-
arhringinn og mér fannst það alveg
æðisleg hugmynd! Þannig vildi það
til að Ísland varð fyrir valinu.“
Þessi frá Ástralíu
Hannah viðurkennir að fyrstu mán-
uðirnir á Sauðárkróki hafi verið
mjög erfiðir. „Aðallega vegna þess
hvað allt var gjörólíkt því sem ég
þekkti. Þetta var í fyrsta sinn sem
ég fór að heiman og ég fór frá Ade-
laide, þar sem búa rúmlega millj-
ón manns, úr 40 gráðu hita beint í
kulda og snjó í þessu litla þorpi á
Íslandi. Það var dimmt og kalt og
snjór yfir öllu og ég talaði auðvitað
enga íslensku og skildi ekki menn-
inguna. Það erfiðasta var samt að
vera utanaðkomandi í svona litlu
samfélagi, mér fannst ég ansi ber-
skjölduð. Fyrstu vikuna sem ég var
þar var ég að ganga í skólann einn
morguninn þegar bíll hægði á sér
við hliðina á mér. Ég varð auðvit-
að skelkuð og fór að ganga hraðar
en bíllinn fylgdi mér eftir og síðan
voru rúðurnar skrúfaðar niður og
ég heyrði þessar fjórar manneskjur
sem voru í bílnum segja orð eins og
„Ástralía“ og „Hannah“ og skildi að
þau voru að tala um mig. Svo voru
rúðurnar skrúfaðar upp og bíll-
inn keyrði áfram án þess að nokk-
ur hefði sagt svo mikið sem „hæ“.
Þannig voru þessar fyrstu vikur,
ég var mjög einangruð en um leið
afskaplega áberandi og umtöluð í
bænum. Það var skrítin reynsla.“
Eftir fjóra, fimm mánuði seg-
ist Hannah þó hafa verið orðin
hluti af samfélaginu, enda farin að
tala dálitla íslensku og taka þátt í
félagsstarfi í bænum. Hún segir
þessa reynslu af því að hafa verið
utanaðkomandi en um leið á allra
vörum sennilega hafa átt þátt í því
hve sagan af Agnesi Magnúsdótt-
ur hafði mikil áhrif á hana. „Ég
gleymi því aldrei þegar ég heyrði
þá sögu fyrst. Ég var í bíl með
fyrstu fósturfjölskyldunni minni á
leið til Reykjavíkur og á leið gegn-
um Vatnsdalinn spurði ég hvort
þessir skrítnu haugar væru grafir
víkinga, ég hafði aldrei séð svona
áður. Þau neituðu því auðvitað en
bentu mér á Þrístapa og sögðu að
þar hefði farið fram síðasta aftaka
á Íslandi og að konan sem þar var
tekin af lífi hefði heitið Agnes og
verið vinnukona sem dæmd var
fyrir að myrða húsbónda sinn og
annan mann.“
Agnes var hvorki djöfull né engill
Hannah segist strax hafa fundið
fyrir sterkum tengslum við Agnesi
og ekki getað losnað við þessa
sögu úr huganum. Það var þó ekki
fyrr en hún var í ritlistarnámi við
háskóla í heimabæ sínum sem henni
datt í hug að skrifa sína útgáfu af
sögunni. „Ég var með heimþrá til
Íslands og notaði Agnesi til að kom-
ast aftur í tengsl við það.“ Hún lagð-
ist í rannsóknir og las allt sem hún
náði í um málið, bæði staðreyndir
úr dómabókum, skáldskap og sögu-
sagnir. „Það sem sló mig við lest-
ur þessara gagna var hversu mjög
allar umfjallanir einbeittu sér að
Natani. Það var alltaf talað um hvað
hann hefði verið mikill kvennaljómi
og frábær læknir og maður fékk
það á tilfinninguna að hann hefði
verið stórfenglegur persónuleiki,
en maður fékk enga tilfinningu
fyrir því hvers konar manneskja
Agnes hefði verið. Oftast var bara
gengið út frá því að hún hefði verið
ill að eðlisfari og ekki leitað neinna
frekari skýringa á gjörðum hennar.
Svo sá ég kvikmynd Egils Eðvarðs-
sonar um Agnesi og þar fannst mér
gengið alltof langt í hina áttina; hún
var gerð að algjörum engli sem ekki
gerði neitt rangt. Það fannst mér
heldur ekki trúverðugt og mig lang-
aði að kynnast henni betur og skrifa
bók þar sem hún væri hvorki djöfull
né engill, heldur bara breysk mann-
eskja með sína sögu og sinn pers-
ónuleika.“
Ég segi að mér finnist hún nú
sjálf gera Agnesi að hálfgerðu fórn-
arlambi aðstæðna í Náðarstund en
Hannah mótmælir því hástöfum.
„Allar lýsingar á því sem í raun
gerðist á Illugastöðum eru í bók-
inni frásögn Agnesar sjálfrar. Og
ég held ekki að hún sé neitt sérlega
ábyggilegur frásagnaraðili í þessu
máli. Auðvitað reynir hún að fegra
sinn hlut þegar hún segir frá morð-
unum, myndu ekki allir gera það?
Lesandinn þarf að lesa á milli lín-
anna í frásögn hennar og mynda sér
eigin skoðun.“
Hannah varði tveimur árum í
rannsóknir á gögnum áður en hún
byrjaði að skrifa söguna og kom
á þeim tíma nokkrum sinnum til
Íslands í gagnaleit. Hún segir það
hafa verið mjög mikilvægt fyrir
sig að allar lýsingar á því hvernig
fólk bjó og hvernig tíðarandinn var
á þessum tíma væru eins réttar og
hægt væri. „Eins og ég segi í eft-
irmála bókarinnar er þessi saga
fyrst og fremst myrkt ástarljóð til
Íslands. Ég vildi að fólk fyndi fyrir
kuldanum, myrkrinu og einangr-
uninni, sæi landslagið fyrir sér og
fyndi lyktina af sjónum. Kannski
tókst það ekki nógu vel hjá mér,
ég geri mér fulla grein fyrir því
að þetta er langt frá því að vera
fullkomin bók, en ég vona samt að
Íslendingar sem lesa bókina verði
ekki pirraðir yfir því að slíkar lýs-
ingar séu rangar. Það myndi ég taka
mjög nærri mér.“
Fjarlægðin gefur skarpari sýn
Hvað sem Íslendingum kann að
finnast um Náðarstund þarf Hann-
ah ekki að kvarta yfir móttökun-
um annars staðar. Bókin kom út
samtímis í Ástralíu, Bretlandi og
Bandaríkjunum vorið 2013 og hefur
nú verið þýdd á mörg tungumál.
Búið er að selja kvikmyndaréttinn
og Jennifer Lawrence hefur verið
fengin til að leika Agnesi. Hing-
að kom Hannah frá Þýskalandi
þar sem bókin var að koma út og
héðan liggur leiðin beint til Spán-
ar og síðan Ítalíu til að fylgja eftir
útkomu bókarinnar í þeim löndum.
Hannah segist sjálf vera undrandi
á þessum móttökum, þótt hún sé
bæði glöð og þakklát en frægð bók-
arinnar hafi svo sem ekki breytt lífi
hennar neitt stórkostlega. „Stærsta
breytingin er að ég er flutt frá Ade-
laide til Melbourne þar sem ég bý
með kærustunni minni, hundin-
um okkar og ketti og, jú, auðvitað
hefði ég ekki ferðast svona mikið ef
bókin hefði ekki orðið svona vinsæl.
Annars er ég mest bara heima að
skrifa, eins og ég hef alltaf verið,
það er gott að skrifa í Melbourne og
mér líður vel þar.“
Bókin sem Hannah vinnur að
núna gerist á Írlandi á sama tíma og
saga Agnesar og fjallar um barns-
morð sem hún rakst á heimildir
um þegar hún vann rannsóknar-
vinnuna fyrir Náðarstund. Hvers
vegna þykir henni betra að skrifa
um atburði svona langt í burtu í
tíma og rúmi? „Ég veit það eigin-
lega ekki. Ætli það sé ekki bara
Agnesi að kenna. Mér datt aldrei í
hug að ég yrði höfundur sem skrif-
aði sagnfræðilegar skáldsögur, en
þessi saga frá Írlandi sótti bara
svo á mig að ég fann að ég yrði að
gera henni skil. Hvað kemur þar
á eftir hef ég ekki hugmynd um.
Og þú spyrð hvers vegna ég skrifi
ekki um Ástralíu. Kannski er hún
bara of nálægt mér. Ég held að það
að horfa á hlutina úr fjarlægð gefi
manni skarpari sýn og verði til þess
að maður sjái kannski hluti sem
heimamenn sjá ekki. Eða ég vona
það allavega. Ég vona að Íslend-
ingar fari ekki að hata mig eftir að
hafa lesið Náðarstund. Ég vil geta
komið hingað aftur og aftur. Þetta
er mitt annað heimaland.“
Myrkt ástarljóð til Íslands
Náðarstund eftir Hönnuh Kent fjallar um síðustu mánuðina í lífi Agnesar Magnúsdóttur, síðustu manneskju sem tekin var
af lífi opinberlega á Íslandi. Hannah heyrði þá sögu fyrst norður í Skagafirði fyrir tólf árum og gat ekki gleymt henni.
HANNAH KENT „Ég vildi að fólk fyndi fyrir kuldanum, myrkrinu og einangruninni, sæi landslagið fyrir sér og fyndi lyktina af sjónum.“ FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Síðasta aftaka á Íslandi fór fram í Vatnsdalshólum í Húnavatnssýslu 12.
janúar 1830. Þá voru tekin af lífi Agnes Magnúsdóttir, vinnukona á Ill-
ugastöðum, og Friðrik Sigurðsson, bóndasonur frá Katadal. Þau höfðu
verið dæmd til dauða fyrir morð á tveimur mönnum aðfaranótt 14. mars
1828, þeim Natani Ketilssyni, bónda á Illugastöðum, og Pétri Jónssyni frá
Geitaskarði.
Samkvæmt dómi í málinu töldust þau Friðrik og Agnes hafa framið
morðið ásamt Sigríði Guðmundsdóttur. Þau voru öll dæmd til dauða en
Sigríður fékk náðun konungs af dauðarefsingunni, var í staðinn dæmd til
að sæta ævilangri fangelsisvist og flutt til Kaupmannahafnar á Brimar-
hólm þar sem hún lést eftir nokkurra ára dvöl.
SÍÐASTA AFTAKA Á ÍSLANDI
Þú, Agnes Magnúsdóttir, hefur verið sek fundin um vitorð í morði. Þú,
Agnes Magnúsdóttir, hefur verið sek fundin um íkveikju og samsæri um
morð. Þú, Agnes Magnúsdóttir, hefur verið dæmd til dauða. Þú, Agnes.
Agnes.
Þeir þekkja mig ekki.
Ég þegi áfram. Ég er ráðin í að byrgja mig fyrir veröldinni, að stæla
hjarta mitt og varðveita það sem enn er ekki búið að ræna frá mér. Ég má
ekki láta nokkra ögn af mér smjúga út. Hver ég í raun er skal ég geyma
hið innra, halda fast í allt sem ég hef heyrt og séð og skynjað. Ljóðin sem
ég orti meðan ég þvoði og eldaði og sveiflaði ljá uns ég varð húðlaus á
höndunum. Fornsögurnar kann ég utan að. Nú ýti ég öllu sem ég á eftir
ofan í djúpið og færi sjálfa mig á kaf. Tali ég mun mál mitt líða frá mér
eins og loftbólur. Menn skulu ekki fá að leggja hald á orð mín. Þeir munu
sjá skækjuna, vitfirringinn, morðkvendið, konuna sem af drýpur blóð í
grasið og hlær með munninn troðinn af mold. „Agnes“ munu þeir segja
og sjá kónguló, norn flækta í sjálfspunninn örlagavef. Þeir kunna að sjá
lamb í hrafnageri sem jarmar á móður sína. En mig munu þeir ekki sjá. Ég
verð ekki þarna.
Úr Náðarstund
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is