Læknablaðið - 15.10.2003, Side 36

FRÆÐIGREINAR / ÞYNGD SKÓLABARNA
Mynd 7. Beinlínutengsl líkamsþyngdar og námsárangurs nemenda 14., 7. og 10. bekk
áriö 2001.
Bekkur:
° 10. b.
7. b.
4. b.
Þyngdarstuðull (BMI)
Mynd 8. Dreifing mælingar á námsárangri nemenda í 10. bekk áriö 2001, eftir
þyngdarstuðulsflokkum.viömiö, sjá Rösner ogfl., 1998).
10
o____________,_____________,_____________,_
Léttir Meðalþungir Þungir
Þrískiptur þyngdarstuðull (BMI)
Mynd 9. Dreifing á námsárangri nemenda í 10. bekk áriö 2001, eftir þyngdar-
stuöulsflokkum og kynferöi.
10
o
Léttir & meðalþungir
Þungir
Tvískipt þyngdarstuðulsmæling (BMI)
hvort samvirkni er milli þyngdar og kynferðis eða
með öðrum orðum hvort ofþyngd hefur önnur áhrif á
líðan stelpna en stráka. Tafla I sýnir aðhvarfslíkan
fyrir tengsl þyngdar og líðanar í 10. bekk að teknu til-
liti til kynferðis í þeim hópi þeirra nemenda í 10. bekk
sem ekki teljast eiga við verulega vanlíðan að stríða
(fá undir 70 stigum á YSR prófi). Niðurstaða grein-
ingarinnar er sú að þegar tekið hefur verið tillit til
kynferðis fá þungir að meðaltali 10,3 stigum hærra en
meðalþungir á YSR prófi. Líðan þungra er því al-
mennt verri en líðan meðalþungra. Kynferði og
þyngdarstuðull skýra samtals um 8% af dreifingu líð-
anarmælingarinnar. Engin samvirkni er milli kyn-
ferðis og ofþyngdar þannig að fyrir bæði stráka og
stelpur er ofþyngd tengd verri líðan en almennt gerist
og gengur hjá meðalþungum.
Sú staðreynd að tengsl virðast vera milli ofþyngd-
ar og líðanar þegar litið er á of þunga annars vegar og
meðalþunga og létta hins vegar en ekki þegar tengsl-
in eru skoðuð sem tengsl tveggja samfelldra breyta,
vekur upp spurningar um hvort tengsl þyngdar og líð-
anar séu yfirhöfuð línuleg. Sé dregið upp punktarit
(scatterplot) af tengslum þessara tveggja breyta og
dregnar tregar línur (lowess) með 70% tilliti, má sjá
skýra vísbendingu um að tengslin séu einmitt ekki
línuleg. Sér í lagi virðist ferill línunnar fyrir stelpur
benda í þá átt að stelpum með mjög lágan líkams-
þyngdarstuðul líði ver en þeim sem eru nær meðaltal-
inu en það getur tengst aukinni tíðni átraskana í þess-
um hópi (mynd 6). Rétt er þó að ítreka í þessu sam-
bandi að ekki mældist samvirkni á milli kynferðis og
þriggja flokka líkamsþyngdarstuðuls...
Engin tengsl eru milli þyngdar og námsárangurs
þegar þau eru skoðuð sem beinlínutengsl (pearson’s
r) heildarhópsins í 4., 7. og 10. bekk (r=-,04; P=,35).
Þegar tengslin eru greind eftir bekkjum kemur hins
vegar í ljós áþekkt mynstur og þegar skoðuð voru
tengsl þyngdar og líðanar, það er að segja að tengslin
virðast vera ólík eftir bekkjum. Þetta má sjá greini-
lega á punktariti þar sem dregnar eru aðhvarfslínur
fyrir nemendur í hverjum bekk sérstaklega. Þannig
má ráða af halla aðhvarfslínanna fyrir tengsl þyngdar
og námsárangurs að þungum nemendum í 4. og 7.
bekk gangi alls ekki ver í námi en meðalþungum
nemendum (mynd 7) Aðhvarfslínan fyrir 10. bekk
hallar hins vegar lítillega niður á við og má af því ráða
að tengsl séu milli þyngdar og námsárangurs í 10.
bekk á þann hátt að hækkandi þyngdarstuðli fylgi að
jafnaði lækkandi einkunnir. Tengslin eru þó ekki
marktæk í 10. bekk þegar þau eru skoðuð sem bein-
línutengsl (r=-,16; P=,15). Þegar litið er á námsárang-
ur fyrir þrjá flokka mælingarinnar á líkamsþyngdar-
stuðli má þó glögglega sjá að nemendur sem teljast
þungir fá að meðaltali lægri einkunn en meðalþungir
og léttir (t(26,l)=3,l, p=,01) (mynd 8). Enginn mun-
ur er á meðaleinkunn léttra og meðalþungra í 10.
772 Læknablaðið 2003/89