Læknablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 62

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR
A5 gagnrýna uppá viö
Bætum upplýsingakerfin!
Hann nefndi annað dæmi af hjúkrunarfræðingi sem ó-
vart gaf sjúklingi vöðvaslakandi lyf þegar það átti ekki
við. Þegar læknarnir undruðust viðbragðaleysi sjúk-
lingsins brást hjúkrunarfræðingurinn við með því að
viðurkenna strax mistökin og benda á leið til að bregð-
ast við þeim. Það var gert og allt fór vel. Yfirlæknirinn
á þessari deild brást þannig við að á næsta fundi kallaði
hann hjúkrunarfræðinginn upp, hrósaði henni í hástert
fyrir rétt viðbrögð og sagði að það væri einmitt svona
fólk sem spítalinn þyrfti að hafa sem mest af.
Jesper nefndi þetta sem dæmi um rétt en því mið-
ur of sjaldgæf viðbrögð. „Við erum allt of upptekin
við að finna þann sem gerði mistökin í stað þess að
spyrja af hverju þau urðu,” sagði hann. Hann nefndi
ríkjandi viðbrögð „blame, shame and punishment”
uppá ensku, eða sekt, skömrn og refsingu.
Hann mælti með því að komið yrði á svipuðu
kerfi og komið hefur verið á í ýmsum atvinnugrein-
um, til dæmis kjarnorkuverum. Þar hafa menn að
sjálfsögðu komið upp tæknilegum öryggiskerfum
sem eiga að afstýra slysum, en það eitt nægir ekki.
Þeir hafa því lagt rækt við öryggismenningu sem
byggist á því að starfsmenn geti sagt frá öllu sem
aflaga fer án þess að eiga yfir höfði sér refsingu.
Jesper vísaði rétt einn ganginn til flugsins og sagði
sögu af aðstoðarflugstjóranum sem heyrist spyrja á
upptökunni í svarta kassanum: - Flugstjóri, erum við
ekki að koma heldur hratt og lágt inn til lendingar?
Ekkert svar heyrist frá flugstjóranum svo aðstoðar-
maðurinn endurtekur spurninguna en tekst ekki að
ljúka henni áður en flugvélin brotlendir.
Heilbrigðiskerfið er pýramídi þar sem þeir lægra
settu eiga oft afar erfitt með að gagnrýna eða leið-
rétta þá sem ofar eru. Það er ekki gott fyrir starfs-
framann og kostar auk þess leiðindi það sem eftir er
vikunnar. „Við erurn of föst í vanahugsunum um
völd og stöðu enda eru læknar lítt hrifnir af breyting-
Nokkrir af ábúendum á um,” sagði Jesper og hvatti til þess að læknar litu til
Hólum 22.-23. ágúst sl. annarra starfsgreina eftir fyrirmyndum.
En hvað er hægt að gera? Hvað er brýnast? Jesper
sagðist hafa lagt þá spurningu fyrir Donald Berwick
hjá Institute of Health Care Improvement í Boston
hvað væri brýnasta úrlausnarefnið til að draga úr al-
varlegum óhöppum í heilbrigðiskerfinu. Svarið var
að bæta upplýsingakerfin og koma á rafrænum
sjúkraskrám sem tengdar eru gagnagrunni um lyfja-
gjöf til sjúklinga. Þetta rökstuddi hann með því að
benda á að um 30% af hundraði alvarlegra óhappa
stafa af mistökum við lyfjagjöf.
Nú er verið að gera tilraunir með slík kerfi á
nokkrum stöðum, þar á meðal í Colorado í Banda-
ríkjunum. Þar mætir hjúkrunarfræðingur sjúklingi
með fartölvu og strikamerkjaskanna. Fartölvan er
tengd þráðlaust við rafræna sjúkraskrá og lyfjagagna-
grunn sjúkrahússins og hún bregður skannanum á
lyfjapakkann sem hún er með og einnig á strikamerki
í armbandi sjúklings. Passi upplýsingarnar ekki sam-
an fær hjúkrunarfræðingurinn aðvörun um að ekki sé
heimilt að gefa sjúklingnum þessi lyf og að hann skuli
leita ráða hjá viðkomandi lækni.
„Við höfum lengi barist fyrir því að fá svona kerfi
í Danmörku og nú hillir undir að það verði að veru-
leika. Yfirvöld sjúkrahúsmála hafa heitið okkur
svona kerfi árið 2006 en við óttumst að inn í það
muni vanta ýmis öryggisatriði, svo sem að tekið sé
mið af þyngd sjúklings og hvort hann er með lyfjaof-
næmi. Einnig þarf kerfið að vara við óvanalegum
lyfjasamsetningum, frá- eða ábendingum sem stang-
ast á og svo framvegis. Ef þetta verður ekki innbyggt
í kerfið er verr af stað farið en heima setið,” sagði
Jesper.
Hann sagði að eins og kerfið er núna gæti margt
farið úrskeiðis, ekki síst við meðferð upplýsinga. Til
dæmis tíðkaðist enn að upplýsingar sem birtast á skjá
væru skrifaðar niður handvirkt og færðar inní sjúkra-
skrár sem fyndust svo aldrei þegar á þyrfti að halda.
„Það þarf að koma á kerfi sem man að þessi sjúkling-
ur er með ofnæmi fyrir ákveðnu lyfi. Af hverju ætti
sjúklingurinn að muna eftir að segja lækni eða hjúkr-
unarfræðingi frá þessu í hvert sinn sem hann kemur?
Læknasamtökin hafa að sjálfsögðu áhyggjur af trún-
aðarsambandi læknis og sjúklings en þau mega ekki
gleyma því að sjúklingar gera þá kröfu til heilbrigðis-
kerfisins að það muni það sem því er sagt,” sagði
Jesper Poulsen.
Stuðningur í stað refsinga
Þegar hann hafði lokið máli sínu var fundarmönnum
gefinn kostur á að spyrja út í einstök atriði fyrirlestr-
arins. Greinilegt var að íslenskir læknar áttu erfitt
með að sjá fyrir sér annað kerfi en það sem nú er í
gildi hér og í mörgum öðrum löndum varðandi á-
byrgð lækna á gerðum sínum. Sigurður E. Sigurðsson
798 Læknablaðið 2003/89