Læknablaðið - 15.02.2005, Síða 24

FRÆÐIGREINAR / KALKVAKAÓHÓF
Tafla III. Algengi hugsanlegra skýringa afleidds kalkvakaóhófs.
Konur Karlar
Hugsanleg skýring n=79 n=27
D-vítamínskortur (S-25(OH)D <25 nmól/l) 27(34%) 8 (30%)
Ónógt D-vítamín (S-25(OH)D 25-45 nmól/l) 30 (38%) 12(44%)
Ónóg kalkinntaka (<800 mg/dag) 18(23%) 4 (15%)
Fúrósemíð þvagræsilyf 10 (13%) 5 (19%)
Hár líkamsþyngdarstuðull (BMI) 16 (20%) 10 (37%)
Skert nýrnastarfsemi (S-cystatín-C >1,55 mg/l) 11 (14%) 6 (22%)
Annað* 11 (14%) 6 (22%)
Óútskýrt 8 (10%) 2 (7%)
*Brottnám hluta meltingarvegar, laktósaóþol, mikil saltneysla, bisfosfónöt og krampastillandi lyf. Flestir höföu fleiri en eina hugsanlega skýringu á SHPT og skýrir það misræmi milli fjölda einstaklinga og skýringa.

Tafla IV. Algengi einstakra orsaka SHPT.
Konur Karlar
Hugsanleg skýring n=32 n=7
D-vítamínskortur (S-25(OH)D <25 nmól/l) 11 2
Ónógt D-vítamín (S-25(OH)D 25-45 nmól/l) 14 3
Ónóg kalkinntaka (<800 mg/dag) 1 0
Fúrósemíð þvagræsilyf 2 0
Hár líkamsþyngdarstuðull (BMI) 3 1
Skert nýrnastarfsemi (S-cystatln-C >1,55 mg/l) 1 1
Annað* 0 0
*Brottnám hluta meltingarvegar, laktósaóþol. mikil saltneysla, bisfosfónöt og krampastillandi lyf. Aóeins teknir einstaklingar sem höfðu einungis eina hugsanlega skýringu á SHPT.
Tafla V. Samanburður á einstakiingum með 25(0H)D <45 nmól/l eftir PTH gildum.
Konur Karlar
PTH innan við- miðunarmarka Hækkað PTH PTH innan við- miðunarmarka Hækkað PTH
(n=426) (n=80) (n=276) (n=23)
Aldur (ár) 56,3* 60,9 55,9* 69,3
PTH (ng/l) 38,8* 85,1 36,6* 77,0
Jónað kalsíum (mmól/l) 1,237* 1,220 1,237* 1,208
25(OH)D (nmól/l) 30,8* 27,4 31,7 28,3
F-Kalk (mg/dag) 1185 1120 1233 1228
S-Cystatín-C (mg/l) 1,02* 1,09 1,02* 1,30
Líkamsþyngdarstuðull (BMI) 27,3* 28,7 27,1 27,1
Fitumassi (kg) 28,7* 32,1 23,0 24,7
♦marktækur munur miðaö vió hækkaóa PTH hópinn (p<0,05) PTH = Parathyroid hormone.
notuðum við fylgnistuðul Spearmans, hlutafylgni (part-
ial correlation) og línulega þrepa-aðhvarfsgreiningu
(linear regression, stepwise). Marktækar niðurstöður
voru miðaðar við p-gildi <0,05. Við notuðum línulega
aðhvarfsgreiningu til að leiðrétta PTH fyrir BMI (Body
Mass Index, líkamsþyngdarstuðul), miðað við „eðlilegt"
BMI, gildið 25. Þannig áætluðum við hversu stór hluti
PTH væri vegna hækkaðs BMI yfir viðmiðunarmörk-
um og ef PTH leiðréttist við þetta í gildi undir 65 ng/1
var sá einstaklingur talinn hafa SHPT vegna hækkaðs
BMI. Öll tölfræðileg úrvinnsla fór fram í SPSS tölfræði-
forritinu (útgáfa 12,0, SPSS Inc, Chicago, II. USA).
Niðurstöður
Af 2310 manna endanlegu úrtaki mættu 1630 (70,6%)
til þátttöku í rannsókninni. Af þessurn hópi var 21
einstaklingur útilokaður vegna frumkalkvakaóhófs
þar sem sá sjúkdómur raskar eðlilegri stjórnun
beinabúskapar. Eftir stóðu því 1609 einstaklingar
sem mynduðu rannsóknarhópinn. Konur voru 1021,
meðalaldur 59,1 ±14,8 ár, og karlar 588, meðalaldur
60,4±14,9 ár. Alls svöruðu 1494 (92,9%) þessara ein-
staklinga mataræðisspurningalista. Eftir útilokun ein-
staklinga sem tóku lyf eða höfðu sjúkdóma sem áhrif
hafa á kalsíumbúskap líkamans stóðu eftir 1005 ein-
staklingar, 516 konur, meðalaldur 54,0±16,7 ár, og489
karlar, meðalaldur 58,1±14,7 ár í „heilbrigða" hópn-
um. Töflur I og II sýna meðalgildi helstu breyta fyrir
rannsóknarhóp og „heilbrigðan" hóp.
Orsakir afleidds kalkvakaóhófs meðal fullorðinna á
höfuðborgarsvœðinu
Alls fundust 106 einstaklingar sem uppfylltu sett
skilyrði fyrir SHPT (PTH >65 ng/1 og jónað kalsíum
<1,25 mmól/1), 6,6% af heildarhópi. Þar af voru 79
konur, eða 7,7% kvenna í rannsóknarhópnum. Pær
voru á aldrinum 29-86 ára og var meðalaldur þeirra
62,3±15,6 ár. Tuttugu og sjö karlar, eða 4,6%, höfðu
SHPTogvarmeðalaldurþeirra70,5±12,l ár,sáyngsti
41 árs. Munur á algengi SHPT hjá konurn og körl-
um var marktækur (p<0,01). Engin skýring fannst hjá
einungis 10 einstaklingum, átta konum og tveimur
körlum og voru því 90,6% tilfella SHPT með hugsan-
lega skýringu (tafla III).
Af einstaklingum sem höfðu SHPT voru 72,6%
með 25(OH)D gildi <45 nmól/1 en 48,5% einstaklinga
sem ekki höfðu SHPT (p<0,001). Þá höfðu 33,0%
einstaklinga með SHPT 25(OH)D gildi <25 nmól/1 en
13,2% þeirra sem ekki höfðu SHPT (p<0,001). Loks
höfðu 16,0% einstaklinga með SHPT skerta nýrna-
starfsemi en einungis 3,0% annarra (p<0,001). Hvað
varðar fúrósemíð þvagræsilyf þá notuðu 14,2% ein-
staklinga með SHPT slík lyf miðað við 2,8% annarra
(p<0,001). Tafla IV sýnir algengi orsaka hjá þeim
einstaklingum þar sem aðeins fannst ein skýring á
SHPT.
Atta hundruð og fimm einstaklingar í rannsókn-
arhópnum höfðu 25(OH)D gildi lægra en 45 nmól/1.
Til að kanna betur hvers vegna suntir fá hækkað PTH
við lágt 25(OH)D en aðrir ekki bárum við saman þá
einstaklinga nteð D-vítamínskort eða ónógt D-víta-
mín (25(OH)D <45 nmól/1, n=805) sem hafa hátt
PTH (n=103) við þá sem hafa PTH innan viðmiðun-
armarka (n=702). Tafla V gefur til kynna að þeir sem
hafi hækkað PTH séu eldri, með verri nýrnastarfsemi,
lægra jónað kalsíum og hafi aukinn fitumassa (að
minnsta kosti hjá konunum). Þá notuðu einnig mark-
tækt fleiri í hópnum með hækkað PTH fúrósemíð
þvagræsilyf (11,6% ntiðað við 3,1% p<0,01) en færri
164 Læknabladid 2005/91