Læknablaðið - 15.10.2005, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / BLÓÐÞURRÐ ( GANGLIM
einni stórri slagæð. Mæling á systólískum þrýstingi
við ökkla eða í tá gefa hins vegar upplýsingar um
blóðflæði en litlar anatómískar upplýsingar. Fyrst
þurfum við aðallega upplýsingar um blóðflæði. Sé
blóðflæði skert má nota slagæðamyndatöku til að
staðsetja slagæðaþrengingu (4, 6).
Til að túlka niðurstöður ökklaþrýstingsmælinga
þarf að meta þrýstinginn með tilliti til þrýstings
annars staðar í kerfinu. Það er gert með því að
reikna hlutfallið milli ökklaþrýstings og systólísks
þrýstings í upphandlegg. Þá fæst svokallað ökkla-
handleggs hlutfall = ÖHH (ankle brachial index =
ABI). Við túlkun á niðurstöðu táþrýstingsmælinga
er reiknað hlutfallið milli táþrýstings og systólísks
þrýstings i upphandlegg. Þannig fæst svokallað
táar-handleggs hlutfalI=THH (toe brachial index
= TBI). í heilbrigðu slagæðakerfi er ökklaþrýst-
ingur hærri en upphandleggsþrýstingur. Eðlilegt
gildi á ÖHH er á bilinu 1,1-1,2. Lækkað ÖHH
er vísbending um blóðþurrð í ganglim (7-9). Sé
ÖHH >1,0 er ólíklegt að marktæk blóðþurrð sé
í ganglim. ÖHH minna en 1,0 bendir hins vegar
til blóðþurrðar og sjaldgæft er að ÖHH sé lægra
en 0,92 í heilbrigðum ganglim (10, 11). Eðlilegur
táþrýstingur má vera 24-41 mmHg lægri en ökkla-
þrýstingur í sama ganglim (12).
Þrýstingsmælingar hafa verið notaðar við mat
á blóðþurrð í ganglim seinustu áratugi. Þær rann-
sóknir sem gerðar hafa verið á þrýstingsmælingum
eru flestar áratuga gamlar. Fyrri rannsóknir hafa
sýnt fram á fylgni milli þrýstingsmælinga, klínísks
stigs blóðþurrðar og slagæðamyndatöku (13-15).
Sumar rannsóknir benda til að táþrýstingsmæling
sé áreiðanlegri en ökklaþrýstingsmæling við mat á
blóðþurrð í ganglim (16-18).
Markmið rannsóknarinnar var að bera saman
niðurstöður táþrýstingsmælinga annars vegar við
niðurstöður ökklaþrýstingsmælinga, klínísk ein-
kenni og niðurstöður slagæðamyndatöku hins
vegar og þannig leggja mat á gagnsemi táþrýstings-
mælinga við mat á blóðþurrð í ganglim.
Efniviður og aðferðir
Þátttakendur voru allir sjúklingar sem komu á
Landspítala Fossvogi í slagæðamyndatöku vegna
gruns um blóðþurrð í ganglim á tímabilinu frá 1.
janúar 2004 - 9. mars 2004. Fjöldi sjúklinga var
30, þar af 19 karlar og 11 konur, á aldrinum 47-90
ára og var meðalaldur þeirra 72 ár. Alls voru 58
ganglimir rannsakaðir. Allir þátttakendur skrifuðu
undir upplýst samþykki fyrir þátttöku sinni. Leyfi
fyrir rannsókninni var fengið frá Vísindasiðanefnd
og Persónuvernd.
Tekin var sjúkrasaga varðandi einkenni blóð-
þurrðar í ganglimum. Heltiköst voru skilgreind sem
verkir í ganglim sem komu við göngu og löguðust
eftir nokkurra mínútna hvíld. Hvfldarverkir voru
skilgreindir sem verkir í fæti fyrir neðan ökkla sem
voru stöðugir eða komu í hvfld og löguðust við
að standa upp eða láta ganglim hanga. Gerð var
almenn læknisskoðun þar sem athugað var hvort
sár eða drep væru á fótum. I töflu I sést yfirlit yfir
klínísk einkenni ganglima í rannsókninni.
Tafla 1. Yfirlityfir kiínísk einkennigangiima.
Klínísk einkenni Fjöldi %
Engin einkenni 7 12
Heltiköst 33 57
Hvíidarverkur 7 12
Sár/drep 11 19
Reyndur hjúkrunarfræðingur sá um þrýst-
ingsmælingarnar. Notuð var uppblásanleg mans-
etta (Medasonics, Mountain view, USA) og
Dopplertæki (Viasys healthcare Inc. Consho-
hochen, USA). Systólískur blóðþrýstingur var
mældur í hægri handlegg eftir að sjúklingur hafði
legið í að minnsta kosti fimm mínútur. Mansetta
var sett ofan ökkla og systólískur þrýstingur
mældur, bæði í aftari sköflungsslagæð (a. tibialis
posterior) og ristarslagæð (a. dorsalis pedis).
Hærra gildið var tekið sem ökklaþrýstingur. Við
táþrýstingsmælingu var mansetta sett nærlægt á
stóru tá og blóðflæðinemi fjarlægt á tána.
Stig slagæðaþrengingar í hverjum ganglim var
bæði metið út frá niðurstöðum slagæðamyndatöku
og klínískum einkennum. Slagæðum ganglimsins
var skipt í þrjú svæði: Kviðarósæðar og mjaðma-
slagæða (aortoiliac), lærleggs- og hnésbótarslag-
æða (femoropopliteal) og neðanhnésbótarslagæð-
ar (infrapopliteal). Á aortoiliac-svæði voru kviðar-
ósæð (aorta abdominalis), mjaðmarsamslagæð (a.
iliaca communis) og ytri mjaðmarslagæð (a. iliaca
externa) metnar. Á femoropopliteal-svæði voru
lærleggssamslagæð (a. femoralis communis), lær-
leggsgrunnslagæð (a. femoralis superficialis) og
hnésbótarslagæð (a. poplitea) metnar. Á infrapop-
liteal-svæði voru dálksslagæð (a. fibularis), fremri
sköflungsslagæð (a. tibialis anterior) og aftari
sköflungsslagæð (a. tibialis posterior) metnar. Á
aortoiliac- og femoropopliteal-svæðum var mesta
þrenging æðanna látin gilda. Væri einhver æðanna
á hvoru svæði þrengd um 0-49% fékk það svæði
1 stig, 2 stig ef þrengingin var 50-99% og 3 stig ef
þrengingin var 100%. Hæsti mögulegi stigafjöldi
á hvoru svæði var 3 stig en lægsti 1 stig. Á infra-
popliteal-svæði voru æðarnar þrjár sem skoðaðar
voru flokkaðar annaðhvort opnar eða lokaðar.
Væri æðin opin fékk hún 0 stig en 1 stig ef hún
var lokuð. Hæsti mögulegi stigafjöldi á infrapop-
liteal-svæði var 3 stig (allar æðar lokaðar) en
750 Læknablaðið 2005/91