Læknablaðið - 15.10.2005, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / SUNDMANNAKLÁÐI
stunda dvöl í lauginni. Hjúkrunarfræðingur í
hópnum lýsti einkennunum þannig að fljótlega
eftir baðferðina hafi myndast fjöldinn allur af vel
afmörkuðum útbrotum á þeim hlutum líkamans
sem verið höfðu niður í vatninu og fylgdi útbrot-
unum ofsakláði. Vökvafyllt þina myndaðist oft
í miðju kláðabólanna og springi hún vessaði úr
sárinu. Sama var uppi á teningnum dagana 23.
og 24. ágúst þegar allir þeirra níu sem þá böðuðu
sig í Laugalæknum fengu kláðabólur. Fjórum
dögunt síðar leitaði einn þeirra (sá var með um 100
kláðabólur) til Jens Magnússonar heimilislæknis
sem taldi að sundmannakláði væri þar á ferðinni.
Ljósmyndaði Jens útbrotin (mynd 3). Þegar þessar
fregnir bárust var hafist handa við að gera ráð-
stafanir til að fá til rannsókna bæði snigla úr vað-
tjörninni og stokkendur sem héldu þar einnig til.
Eftir að Trichobilharzia smit hafði verið staðfest
í báðum þessum tegundum 1. september 2003 var
sett upp viðvörunarskilti þar sem tilgreint var að
lirfur taugasækinnar nasaögðu hefðu verið stað-
festar í Laugalæknum og fólki ráðið frá baðferðunt
þar. Sömu upplýsingum var komið til skálavarða
og Ferðafélags íslands. Viðvaranirnar voru þó iðu-
lega virtar að vettugi.
Sundlirfum í tjörninni fækkaði greinilega þegar
leið á septembermánuð. Þrír Islendingar fóru til
dæmis í hálftíma í Laugalækinn 22. september.
Fékk einn þeirra 19 kláðabólur en hinir engar.
Hjón sem fóru um svipað leyti í laugina fengu 20 og
tvær bólur hvort. Dagana 29. september til 1. októ-
ber var 56 manna hópur í Landmannalaugum og
böðuðu allflestir sig einu sinni eða tvisvar í lækn-
um. Einungis átta þeirra fengu útbrot. Kláðabólur
komu í ljós fyrsta sólarhringinn hjá þremur þeirra,
næstu tvo til þrjá dagana hjá þremur til viðbótar
en hjá einum komu 25-30 bólur ekki fram fyrr en á
fjórða og fimmta degi. Hjá þeint síðastnefnda voru
bólurnar einkum á handleggjum og brjóstkassa
sem bendir til þess að lirfurnar hafi þá haldið sig
alveg í yfirborði vatnsins. Fyrstu klukkutímana
eftir baðferðina fann viðkomandi fyrir kláða sem
síðan hvarf en kom aftur þegar bólurnar tóku að
blása upp. Kláðinn minnkaði smám saman á ann-
arri viku. Á þriðju viku hurfu einkennin nema þar
sem rifið hafði verið ofan af bólum og bakteríu-
sýkingar höfðu hreiðrað um sig. Seinni hluta októ-
bermánaðar fóru sjö manns ítrekað í Laugalækinn
án þess að fá útbrot. Því kom það nokkuð á óvart
þegar flestir í 26 manna hópi erlendra gesta sem
fóru í Laugalækinn dagana 7. og 8. desember 2003
fengu nokkrar kláðabólur hver. Svipað var uppi á
teningnum í mars og apríl 2004 þegar allmargir bað-
gestir fengu sundmannakláða eftir að hafa farið í
Laugalækinn.
Vorið og sumarið 2004 bárust engar fregnir
um sundmannakláða fyrr en kunningjakona eins
skálavarðanna upplýsti hana símleiðis, nokkrum
dögum eftir dvöl hennar í Landmannalaugum, að
hún væri illa leikin af sundmannakláða eftir að
hafa farið f Laugalækinn 8. ágúst 2004. Fregnir um
fyrsta tilfellið í ágúst bárust því nokkrum dögum
fyrr en árið á undan. Hvernig málin þróuðust eftir
þetta er óljóst. Þann 1. september hafði Ferðafélag
íslands forgöngu um að sett yrði upp skilti við bað-
staðinn þar sem lífsferill sníkjudýrsins var kynntur
og fólki ráðlegt að útsetja sig ekki fyrir sundmanna-
kláða. Dagana þar á undan höfðu skálavörðum
borist fregnir af allmörgum tilfellum og var meðal
annars leitað eftir stuðningi héraðslæknisins á
Hellu við að banna baðferðir í Landmannalaugum.
Ferðamaður sem fór 31. ágúst í laugina og dvaldi
þar í tvo klukkutíma tók tveim stundum síðar eftir
23 kláðabólum sem sáust ennþá þremur vikum
síðar sem rauðir flekkir á húðinni. Eiginkonan sem
dvaldi jafnlengi í lauginni fékk engin útbrot. Á að
giska 20 aðrir gestir fóru í laugina á þessum tveim-
ur tímum. Engar heimildir eru fyrirliggjandi um
sundmannakláða í Laugum frá septemberbyrjun
og því ekki vitað hvort, eða þá hvenær sundlirf-
urnar hurfu úr vatninu. Viðvörunarskiltið var samt
enn við baðstaðinn í lok febrúar 2005.
Fjöldi sundmannakláðatilfella í ágúst 2003
Hægt er að meta gróflega hversu margir ferðamenn
voru útsettir fyrir sundmannakláða í Laugalæknum
Mynd 3. Útbrot af
völdum sundlirfa Tricho-
bilharzia sníkjudýra. Of-
nœmisviðbrögð sýna að
ferð sundlirfunnar hefur
verið stöðvuð og verið sé
að brjóta hana niður.
Læknablaðið 2005/91 733