Læknablaðið - 15.12.2007, Qupperneq 26

FRÆÐIGREINAR
GÁTIR Á GEÐDEILDUM
af læknum en ekki hjúkrunarfræðingum. Þetta
er í samræmi við það sem gerist erlendis þar
sem hjúkrunarfræðingar, sem hafa umsjón með
umönnun sjúklinga á deild og framkvæmd gáta,
koma lítið að ákvörðunum um upphaf þeirra og
lok (8). Hér ber að hafa í huga að læknar bera
ábyrgð á meðferð sjúklinga og ákvörðunum sem
lúta að meðferð þeirra.
í rannsókninni kom greinilega í ljós að ákvarð-
anir um að hafa sjúklinga á gát voru teknar á
grundvelli ástands þeirra og hegðunar og ef til vill
einnig fyrirliggjandi upplýsinga. Hafa má í huga
að meiri hluti þeirra sjúklinga sem settir voru á
gát höfðu áður legið á geðdeild og er líklegt að
ástand þeirra eða atferli í fyrri legum hafi haft
áhrif á ákvarðanatöku starfsfólks. Deildar mein-
ingar eru um það hvort ákvarðanir um að setja
sjúklinga á gát séu almennt teknar á nægilega
faglegum forsendum (3,13).
Rúmlega helmingur sjúklinganna sagðist hafa
vitað af hverju þeir voru settir á gát og langflestir
töldu gátina réttmæta. Þrír fjórðu hlutar þeirra
taldi gott viðmót og umhyggju starfsmanna það
sem var hjálplegt og endurspeglar það mikilvægi
uppbyggilegs meðferðarsambands, sem byggir
fyrst og fremst á umhyggju og samkennd. En,
þótt umhyggja og félagsskapur skipti sjúklingana
miklu á meðan þeir voru á gát, virtist það skipta
þá mestu máli að þeir gátu hvorki gert sjálfum sér
eða öðrum mein, sem er í samræmi við niðurstöð-
ur erlendra rannsókna (10,18).
Það sem virðist vera erfiðast fyrir starfsfólk
er álagið sem fylgir því að sinna sjúklingi á gát
og er það í samræmi við niðurstöður erlendra
rannsókna (11, 12, 15). Þetta er skiljanlegt í ljósi
þess að flestir sjúklingar, sem eru settir á gát, eru
mjög veikir og í sjálfsvígshættu, með geðrof, í
bráðaoflætisástandi eða með ofbeldishegðun af
öðrum ástæðum. Eitt af því sem skapar álag er að
gæta þess að sjúklingur geri sjálfum sér og öðrum
ekki mein og sýna honum umhyggju á sama tíma
(16). Þetta er vandasamt hlutverk og það getur
valdið mikilli togstreitu hjá starfsmanni sem verð-
ur fyrir ofbeldi sjúklings að þurfa um leið að sýna
honum umhyggju.
Á deildunum þar sem rannsóknin fór fram
voru á rannsóknartímanum engar skriflegar
leiðbeiningar til fyrir starfsfólk um framkvæmd
gáta, sem getur valdið óöryggi og kvíða, og þótt
gátir séu taldar hafa meðferðarlegt gildi, er það
oft ófaglært starfsfólk sem fylgist með sjúklingum
á gát (17). Mikilvægt er því að setja skýrar reglur
um gátir og framkvæmd þeirra og þjálfa starfsfólk
sem sinnir gátum í umönnun sjúklinga og veita
þeim reglulega handleiðslu (12,19). Ljóst er einnig
að bæta þarf skráningu gáta á geðsviði, samræma
heiti þeirra, skilgreiningar og verklagsreglur og
setja um framkvæmd þeirra klínískar leiðbeining-
ar, sem byggjast á niðurstöðum rannsókna.
Rannsókn þessi hefur nokkrar aðferðafræðileg-
ar takmarkanir. í fyrsta lagi eru þátttakendur
frekar fáir og því reyndist ekki unnt að skoða nið-
urstöðurnar nema að litlu leyti eftir tegund gátar
og kyni. í öðru lagi dregur það úr alhæfingargildi
niðurstaðna að ekki var unnt að ná til nema rétt
innan við helmings sjúklinga sem settir voru á gát
á deildunum fjórum á rannsóknartímabilinu, þrátt
fyrir daglegar ferðir rannsakenda á deildirnar. Til
að auka heimtur virðist nauðsynlegt að fá starfs-
fólk deilda til samvinnu við gagnaöflun. í þriðja
lagi var rannsóknin aðeins gerð á þriggja mánaða
tímabili og gefa niðurstöðurnar því ekki endilega
rétta mynd af gátum og framkvæmd þeirra
á bráðadeildunum fjórum á öllum árstímum.
Æskilegt er að endurtaka rannsóknina á öðrum
tíma ársins og framkvæma hana yfir lengri tíma.
Við ályktum að mikilvægt sé að skilgreina betur
gátir og verklag um framkvæmd þeirra, svo sem
skráningu á því hver ákveður gát, afléttingu gátar
og ástæðu gátar, á deildunum fjórum.
Þakkir
Þakkir til Hrafnhildar Reynisdóttur, sem
tölvuskráði rannsóknargögnin, og Ásrúnar
Matthíasdóttur og Þórðar Sigmundssonar fyrir
yfirlestur og góðar athugasemdir.
Heimildir
1. Young O. Psychiatric Patient's Perceptions of Constant Care.
Joumal of Psychosocial Nursing Care 2002; 36: 2229.
2. Shugar G, Rehaluk R. Continous observation for psychiatric
in-patients - A critical evaluation. Comprehensive Psychiatry
1990; 30: 48-56.
3. Langenbach M, Junaid CM, Hodgson CM, Nwaetulin J,
Kennedy ST, Moorhead P, Ruiz P. Observation Levels in acute
Psychiatric Admissions Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci
1999; 249: 28-33.
4. Dodds P, Bowels N. Dismantling Format Observation and
refocusing Nursing Acbvities in acute inpatient Psychiatry:
A Care Study. J Psychiatr Ment Health Nurs 2001; 8:183-90.
5. Jin C, Novik S, Sanoway S. Consultation-Liason Psychiatry
Training and Supervision Results in fewer Recommendations
for Constant Observation. General Hospital Psychiatry 2000;
22: 359-64.
6. More P, Berman K, Knight M, Devine J. Constant Observation:
Implication. J Psychosoc Nurs 1995; 33:46-50.
7. Blumenberg J, Milazzo B, Orlowski B. Constant Observation
in the General Hospital. Psychosom 2000; 41: 289-93.
8. Cardell R, Pitula C. Suicidal Inpatients' Perception and
Non-therapeutic Aspects of Constant Observation. Psychiatr
Service 1999; 50:1066-70.
9. Muller A, Poggenprel M. Patient's intemal Word Experience
of interacting with Psychiatric Nurses. Arch Psychiatr Nurs
1996; 10:143-50.
10. Pitula CR, Cardell R. Suicidal Inpatients' Experience of
Constant Observation. Psychiatr Service 1996; 47: 649-51.
11. O'Brien L, Cole R. Close-Observabon Areas in acute
Psychiatric Units: A Literature Review. Int J Ment Health
Nurs 2003; 12:165-76.
12. Cutcliffe J, Barker P. Considering the Care of the suicidal
Client and the Case for Engagement and inspiring Hope or
Observation. J Psychiatr Ment Health Nurs 2002; 9: 611-21.
838 LÆKNAblaðið 2007/93