Læknablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 22

■ FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
gæta. Reynsla öryrkja af heilbrigðisþjónustu var
mun meiri en annarra þegna og þeir höfðu minni
reynslu af notkun tölva. Þessir þættir gætu hafa
valdið röskun (confounding) niðurstaðna og upp-
lýsingaskekkju (23). Óvissa var um viðbrögð við
lítt þekktu viðfangsefni enda skilningur á aðgang-
sréttindum mun minni en erlendar rannsóknir
sýna (8, 9). Það að fleiri öryrkjar en aðrir þegnar
og fleiri konur en karlar höfðu beðið um aðgang
er vísbending um mikilvæga markhópa. Hlutfall
kvenna (60%) sem tóku þátt í þessari rannsókn
miðað við karla (40%) var svipað og komið hefur
fram í öðrum rannsóknum (8, 9,11).
ísland hefur dregist aftur úr í hagnýtingu
upplýsingatækni þrátt fyrir markvissa vinnu
undanfarin ár (17). Úttekt Capacent ráðgjafar á
framkvæmd íslensku upplýsingastefnunnar segir
heilbrigðismál eins og heilbrigðisnet, rafræna
sjúkraskrá og markmið TR gagnvart almenningi
hægfara (22). Alvarlegast er að rafræn sjúkraskrá
skuli þróast aðskilin milli stofnana þrátt fyrir að
ljóst sé að skortur á yfirsýn vegna margskiptra
heilbrigðisupplýsinga skapi hættu. Læknar fá
fyrir vikið ádeilur um samskiptaleysi sem tengist
fremur skorti á aðgangi að upplýsingum og upp-
lýsingaflæði. Ein samfelld sjúkraskrá fyrir hvern
einstakling er brýnt viðfangsefni í íslenskri upp-
lýsingatækni, ekki síst til að tryggja öryggi not-
enda og auðvelda gæðaþjónustu.
Evrópusambandið ráðgerir að árið 2010 verði
5% af fjármunum til heilbrigðismála varið í rafræna
heilbrigðisþjónustu (24). Niðurstöðurnar þarf
að nýta við innleiðingu rafrænnar þjónustu með
áherslu á úrræði fyrir langveika. Mikilvægt er að
erlendar fyrirmyndir verði nýttar og fjarþjónustu
komið upp fyrir landið (1, 15). Stefnubreytinga er
þörf til að ná fram sem mestu öryggi, gæðum og
virkni starfseminnar (3). Vekja þarf áhuga almenn-
ings og skilning, greina frekari áhrifaþætti og
kanna viðhorf heilbrigðisstarfsmanna. Markmið
um að efla sjálfshjálp og forvarnir eru hér verðugt
og löngu tímabært verkefni, þar sem ánægja og
virkni notenda eru meginforsenda árangurs heil-
brigðisþjónustu.
Lokaorð
Rafræna byltingin er af ýmsum talin ein mikilvæg-
asta bylting heilbrigðismála og þjónar tugmillj-
ónum notenda um allan heim. Skýr framtíðarsýn
og stefnumarkandi ákvarðanir um sameiginlegan
tilgang á landsvísu eru þar megin forsendur
framfara (3). Rannsóknar- og þróunarmiðstöð
þar sem hið opinbera og einkaaðilar sameinast
um þróun rafrænnar heilbrigðisþjónustu á lands-
vísu og eina samfellda sjúkraskrá fyrir hvem
einstakling væri þar mikilvægt skref til farsælla
lausna. Gera þarf átak til að einfalda þjónustu-
form, bæta lífsgæði og tryggja öryggi íslenskra
þegna með fjarskiptalausnum. Efla þarf sjálfshjálp
almennings og ábyrgð á eigin heilsu með fræðslu-
átaki, til að auka skilning á mikilvægi rafrænnar
heilbrigðisþjónustu. Af mörgu er að taka varðandi
rannsóknar- og þróunarverkefni. Þróun gagn-
virks heilsufarskerfis er æskileg fyrir langveika
með sjúkdóma eins og sykursýki, krabbamein og
hjartasjúkdóma, til að styrkja sjálfshjálp, lágmarka
byrði og bæta lífsgæði.
Notendur virðast tilbúnir í rafræna þjónustu
og trúa á mikilvæg áhrif þátttöku í eigin meðferð.
Islendingar eiga að nýta það forskot að búa við
bestu aðstæður tölvu- og netaðgangs sem gerast
í heiminum í dag. Markmið stjómvalda um að
auðga líf fatlaðra með nýjum fjarskiptalausnum
er stórbrotið og ögrandi verkefni, þar er þörfin
brýnust og ávinningurinn mestur. Rafrænni
heilbrigðisþjónustu fylgja ótal möguleikar sem
tryggja öryggi, gæði og skilvirkni árangursríkrar
heilbrigðisþjónustu.
Þakkir
Aðilum sem styrktu verkefnið eru færðar þakkir:
TR styrkti með beinum og óbeinum hætti og
Fyrirtækjasjóður RANNÍS og B-hluti Vísindasjóðs
Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga veittu styrki
til rannsóknarinnar.
/
Skýringar á hugtökum
Gagnvirk heilbrigðisþjónusta = Interactive Health
Communication
Heilsufarskerfi notenda = Consumer Health
Informatics System (CHIS)
Hugtakaréttmæti = Construct Validity
Notandi heilbrigðisþjónustu = Health Care Consumer
Rafræn heilbrigðisþjónusta = „e-Health"
Rafræn heilsufarsskrá = Personal Health Record
Upplýsingatækni á heilbrigðissviði = Health Informatics (HI)
Upplýsingatækni notenda heilbrigðisþjónustu = Consumer
Health Informatics (CHI)
Heimildaskrá
1. Iakovidis I, Wilson P, Healy JC. Introduction: How we got
here. In: Iakovidis I, Wilson P, Healy JC, ed. E-Health. Current
Situation and Examples of Implemented and Beneficial E-
Health Applications. IOS Press, Amsterdam 2004: vi-xiii.
2. Demiris G, Afrin LB, Speedie S, et al. Patient-centred
applications: Use of information technology to promote
disease management and wellness. A white paper by the
AMIA knowledge in motion working group. J Am Med
Inform Assoc 2008; 15: 8-13.
3. Beckjord EB, Finney Rutten LJ, Squiers L, et al. Use of the
Intemet to communicate with health care providers in the
United States: Estimates from the 2003 and 2005 Health
Information National Surveys (HINTS). J Med Intemet Res
2007; 9: e20. www.jmir.org/2007/3/e20/
4. Lög um réttindi sjúklinga nr. 74/1997.
734 LÆKNAblaðið 2008/94