Læknablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 21

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
var líka á aðstöðu þátttakenda eftir aldri,
heilsufari og búsetu. Fólk undir fimmtugu og
íbúar á Stór-Reykjavíkursvæðinu voru mun
virkari tölvunotendur en hinir, með öryrkja
og eldri borgara þeim langt að baki. Því er
ljóst að ráðstafanir sem spoma við vaxandi
mismunun vegna tölvuaðstöðu þessara hópa em
nauðsynlegar við innleiðingu rafrænnar þjónustu.
Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að notendur
rafrænnar heilbrigðisþjónustu eru ánægðari,
áhrifameiri ogbetur upplýstir en aðrir (10,18). Þrátt
fyrir að niðurstöður sem hér eru kynntar byggist
eingöngu á væntingum þátttakenda eru óskir um
aðgang sambærilegar erlendum rannsóknum (8,
9). Þó kemur á óvart að hærra hlutfall íslendinga
(11,5%) en Breta (5%) hafði beðið um aðgang að
eigin sjúkraskrá (8). Rafrænum heilsufarskerfum
er gjarnan líkt við heimabanka með aðgangslykil
að einkasvæði sem nú telst sjálfsögð þjónusta, en
fátíð og óregluleg notkun heilsufarskerfis gæti
hamlað færni almennings. Heilsufarskerfin hafa
reynst langveikum gagnleg og aukið virkni þeirra
í eigin meðferð og rafrænum samskiptum vegna
þjónustu (18). Mikilvægt er að slík kerfi tengist
almennri eftirfylgni heilsufars og forvörnum
til að efla vitund almennings um heilsuvernd
og heilnæma lífshætti. Þannig mætti líka auka
skilning á gildi slíkra upplýsinga þegar á reynir
(3).
Nokkurs ósamræmis gætti í svörum þátttak-
enda sem að hluta gæti tengst ónógri þekkingu
á viðfangsefninu og ólíkum reynsluheimi hóp-
anna. Þrátt fyrir að 80-90% teldu sig eiga að hafa
aðgang að heilbrigðisupplýsingum og upplýs-
ingum hjá TR, hafði aðeins um helmingur skilning
á aðgangsréttindum, vildu aðgang á netinu og
eiga þar samskipti við TR. Tæp 60% treystu TR
til að tryggja öryggi upplýsinganna og vildu nýta
einkaaðgang hjá TR á netinu en 65-70% vildu nýta
aðgangslykil.
Niðurstöðurnar benda til að almenningur
muni nýta einkaaðgang hjá TR. Stofnunin
leggur nú áherslu á einkaaðgang í rafrænni
þjónustuveitu til að auka jafnræði í aðgengi
þjónustu, óháð hreyfihömlun, búsetu og starfsgetu.
Nú þegar er boðið upp á rafræna þjónustu með
sjálfvirkri afgreiðslu afsláttarkorta og Evrópskra
sjúkratryggingakorta (20) og rafræn þjónustugátt,
Tryggur, með einkaaðgangi notenda að þjónustu
og upplýsingum verður opnuð um þessar mundir
(21). Gagnvirk heilbrigðisþjónusta getur jafnað
aðgengi fólks í dreifbýli, breska fjarþjónustan
(15) og framrás annarra Norðurlandaþjóða hafa
þar sannað sig sem æskileg fyrirmynd (1).
Evrópskt átak um rafræna heilbrigðisþjónustu án
landamæra er líka mikilvægt skref sem styður þá
Tafla V. Viðhorfog óskir um þjónustu TR á netinu.
N = 412 til 433"1 Samanburður hópa
Jákvæð afstaða „sammála" eða „frekar sammála" Öryrkjar Aórir þegnar Marktækni
Fullyrðingar: H1 - % (n)b) H2 - % (n)6) Pgildi (x2) df6'
Á að hafa aögang að heilsufarsupplýsingum hjá TR 89,5 (186) 81,8 (180) 0,021(11,60) 4
Vil geta séð hvenær réttur til bóta er virkur 83,0 (166) 80,3 (175) e.m. (4,40)dl 4
Vil geta séð virkan rétt til afsláttarkorts hjá TR 76,9 (160) 81,2(177) e.m. (7,53)dl 4
Þætti gott að nota aðgangslykil hjáTR 73,7 (146) 70,2 (151) 0,000(22,21) 4
Myndi nýta einkaaögang að þjónustu TR á netinu 62,0 (127) 57,0(123) 0,000(41,64) 4
Treysti TR til að tryggja öryggi heilsufarsupplýsinga 59,7 (123) 57,6 (125) 0,028(10,85) 4
Myndi eiga samskipti við TR um netiö 52,6 (108) 51,6(113) 0,009(13,43) 4
a) N=fjöldi allra þátttakenda; b) n=fjöldi í hlutfalli; c) df=frelsisgráóa; d) e.m.=ekki marktækt.
Tafla VI. Óskir um rafrænan aðgang að upplýsingum hjá TR.
N = 413a) Samanburöur hópa
Valmöguleikar Öryrkjar Aórir þegnar Marktækni
Óskir um að geta séð: Hl-% (n)« H2 - % (n)« P gildi (X2) df1
Réttindi sem ég hef til bóta 72,7 (144) 61,4 (132) 0,015 (5,97) 1
Umsögn læknis 59,1 (117) 43,3 (93) 0,001 (10,34) 1
Greiöslustööu 58,6 (116) 42,3 (91) 0,001 (10,90) 1
Önnur gögn svo sem sjúkraskrá 51,0 (101) 39,1 (84) 0,015 (5,94) 1
Lyfjagreiöslur og lyfjakort 62,1 (123) 49,3 (106) 0,009 (6,86) 1
Alla mögulega þjónustuþætti 61,1 (121) 50,2 (108) 0,026 (4,94) 1
Yfirlit yfir réttindi sem ég hef haft til bóta 62,1 (123) 49,3 (106) 0,014 (6,00) 1
a) N=fjöldi allra þátttakenda; b) n=fjöldi í hlutfalli; c) df=frelsisgráða.
mikilvægu þróun að ein samfelld sjúkraskrá fyrir
hvern einstakling verði að veruleika (14). Þetta er
áhugaverð framvinda fyrir hagræðingu, öryggi og
gæðaátak heilbrigðisþjónustu sem vonandi fær
meðbyr næstu árin.
Samanburður við fyrri rannsóknir styrkir
notagildi niðurstaðna en dræm svörun veikir
gildið til alhæfingar. Mælitækið er nýtt, en ráðstaf-
anir til að tryggja réttmæti og áreiðanleika voru
forprófun, þáttagreining, málfar, samræmdar
vinnuaðferðir og ráðstafanir gegn rangflokkun
sem næsta óhætt er að útiloka. Sambærilegar nið-
urstöður fyrri rannsókna styrkja gildi niðurstaðna
en tryggja þó ekki réttmætið. Lítil þátttaka vekur
grunsemdir um að þeir sem ekki tóku þátt hafi
á einhvern hátt verið ólíkir þátttakendum. Lítill
skilningur á óþekktu viðfangsefni gæti hafa
skert útkomu og innra sannleiksgildi samhliða
kerfisbundnum skekkjum eins og valskekkju
því hóparnir höfðu einnig ólíkra hagsmuna að
LÆKNAblaðið 2008/94 733