Læknablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 82

HUGLEIÐING HOFUNDAR
Orð í belg - um ástarmálið íslensku
Kristín Helga
Gunnarsdóttir
■HflflH
■
Kristín Helga Gunnarsdóttir
(1963) hefur starfað sem
fararstjóri, flugfreyja og
fréttamaður, á Bylgjunni
og Stöð 2. Frá 1998
hefur Kristín Helga
sinnt ritstörfum, skrifað
fjölda barnabóka og
gert þætti fyrir sjónvarp
og skrifað pistla í
blöð og tímarit. Fyrstu
barnabækur Kristínar
Helgu Gunnarsdóttur
voru Elsku besta Binna
mín (1997) og Bíttu á
jaxlinn Binna mín (1998)
slógu rækilega í gegn
og komu Kristínu Helgu
strax í hóp vinsælustu
barnabókahöfunda
landsins. Hún hefur
meðal annars fengið
Barnabókaverðlaun
Fræðsluráðs Reykjavíkur,
Bókaverðlaun barnanna
og Vorvinda, árlega
viðurkenningu íslensku
IBBV-samtakanna fyrir
bækur sínar.
■

Hér er þessi mannvera og hún er fullkomin.
Barnalæknirinn lét þessi orð falla um leið og hann
rétti okkur foreldrunum yngstu dótturina og út-
skrifaði hana af fæðingardeild. Orðin voru hlaðin
merkingu.
Hér er þessi mannvera. Heil mannvera var mætt
og átti allt sitt undir þeim sem við tók. Og ég velti
því fyrir mér hvort hún myndi höndia hamingjuna,
heiisuna og alla veröldina.
Og hún er fullkomin, sagði hann. Manni er
kennt að enginn sé fullkominn - eins og til þess
að draga úr þeim mikilfengleik sem eitt líf er. Ég
ákvað þó að vera sammála lækninum. Ætli allir
séu ekki fullkomnir sem draga andann og lifa.
Hið fullkomna er síbreytilegt og samofið úr ótal
fellingum sorga og sigra. Ein manneskja er full-
komið kraftaverk í öllum sínum margbreytileika
- þegar hún nærist, andar, hlær og grætur, hrasar,
rís aftur á fætur, vaknar og sofnar. Þegar hún elskar
og hatar.
Orð falla til jarðar allt í kringum okkur. Þau
falla eins og sólargeislar, milt regn, hægur andvari
og hlýr sunnanvindur. Þau geta líka skollið á eins
og haglél, norðangarri, stormur og stórhríð. Sum
orð látum við sem vind um eyru þjóta. En til eru
þau orð sem við stingum í vasa og geymum sem
nauðsynlega næringu í nesti.
Vertu til staðar, hér og nú - án þess að dæma,
sagði jógakennari við nemendur á mánudags-
kvöldi í miðborginni. Ég greip orðin.
Vertu til staðar. Vertu meðvitaður og í sam-
bandi. Hlustaðu á þinn eigin andardrátt og finndu
fyrir sjálfum þér. Hér og nú. Njóttu stundarinnar
og gríptu hana. Þú átt þessa stund, ekki stundina í
gær og ekki stund morgundagsins. Og án þess að
dæma, bætti jógakennarinn við. Þessi orð veittu
mér frelsi til að vera án þess að dæma sjálfa mig og
aðra - losa mig við fordóma, þröngsýni og reiði.
Orð skulu standa, sagði einhver. Það getur vel
verið í sumum tilfellum. En við getum grafið í
sandinn þau orð sem hefðu ekki átt að falla og sett
í vasann orðin sem við nærumst á og byggja okkur
upp sem mannverur.
Yfir hafið í gegnum fjölmiðla er hrópað: Have
a nice day! Arum saman náðu frónskir ekki upp
í þessa tilgerð, en smám saman þykir sjálfsagt að
kalla á eftir vinum út í frostið: Njóttu dagsins! Og
það hlýnar um nokkrar gráður við orðin sem legg-
jast yfir herðarnar eins og notaleg ábreiða.
Lúnir foreldrar lágu síðla kvölds í hjónarúmi
þegar lítill uppfirmingamaður læddist inn og hvísl-
aði í myrkrinu: „Takk fyrir daginn. Hann var góður
þessi dagur." Með það tipplaði snúður til baka í
sína holu. Hann skildi eftir sig galdra og bjó til hefð
sem fylgdi honum til fullorðinsára. Að þakka sam-
ferðafólki sínu fyrir einn dag í einu er vísbending
um að viðkomandi njóti stundarinnar. Og uppfinn-
ingamaður segi ég þar sem litli maðurinn gerði til-
raunir með orð og framköllun hlýrra strauma.
Orð eru verkfæri tilfinninga, viðkvæmt listform
og smíðaviður samskipta. Skoðum sögnina stóru
sem umfaðmar allt - sögnina sem vefur sig eins og
loðinn trefill umhverfis þá sem hennar njóta.
Sögnin að elska. Árið 1970 sagði enginn
Islendingur upphátt að hann elskaði annan. Menn
hvísluðu það í eyra í rökkri og muldruðu ofan í
bringu á ögurstundu. Engum frónverja kom til
hugar að segja slíkt stundarhátt í dagsbirtu. Sögnin
að elska var þeim óviðráðanleg. Menn sáu sögnina
á prenti og hún rann yfir sjónvarpsskjáinn endrum
og sinnum þegar erlendir þættir voru þýddir, en
þá voru þeir yfirleitt að vestan. Bandarískir nýttu
sér sögnina til daglegs brúks, en þóttu fyrir það
væmnar væluskjóður.
Stöku sinnum hljómaði „I love you" frá sjón-
varpinu og maður lagðist í gólfið af skömm yfir því
að sitja við tækið þegar hryllingurinn skall á. Verst
var er foreldrarnir voru viðstaddir þegar ælovjú-
slím lak skyndilega yfir skjáinn. Maður greip fyrir
augu, stóð jafnvel upp, sneri sér einn hring, dæsti
þunglega og lét sig svo hníga niður í stólinn aftur.
Oftast voru íslenskir þýðendur snarráðir og var
ælovjú-slími snarað yfir á ástkæra og ylhýra sem:
Mér þykir afar vænt um þig. Allir önduðu léttar
þegar sögnin að elska var gengisfelld í þýðingu og
dregin inn fyrir skynsemismörk íslenskrar hugs-
unar.
En svo þroskast þjóð og lærir að vera ekki
hrædd við tilfinningar. Hún lærir að hættan felst
ekki í fallegum sagnorðum, heldur í því að nota
þau ekki. Þannig höfum við hér á hjara veraldar
lært að nota sögnina að elska. Við höfum lært að
það er ekki nóg að finna elskuna innra með sér.
Það þarf að koma henni frá sér. Systur sem eru
uppfinningamenn hafa komið á órjúfanlegri hefð
í sinni fjölskyldu. Þær spyrja sitt fólk reglulega og
tilgerðarlaust: Var ég búin að segja þér í dag hvað
ég elska þig mikið?
Og nú er svo komið á landinu kalda að hörð-
ustu naglar hefja hélaðan íslenskan daginn á því að
líta í augu ástvinar og segja þessi heilandi orð sem
bræða ísjaka:
Ég elska þig.
Það er enda við hæfi nú þegar samfélagsáhersl-
an er á að við séum góð hvort við annað og munum
að verðmætin felast í fólki en ekki í fjármunum.
794 LÆKNAblaöið 2008/94