Læknablaðið - 15.11.2008, Blaðsíða 7

Heilsufar og efnahagsmál,
ábyrgð lækna
Kristinn
Tómasson
kristinn@ver.is
Höfundur er sérfræðingur í
geð- og embættislækningum
hjá Vinnueftirlitinu.
Health and Economy, the
doctors responsibility
Kristinn Tómasson, M.D.
Dr.med, M.Sc. Medical
director,
Administration for
Occupational Health &
Safety
Bíldshöfða 16
Reykjavík
lceland
Umræða um efnahagsþrengingar hefur ekki farið
fram hjá neinum. Flutningur hefur verið stöðugur
af válegum fjármálafréttum, sem margar hverjar
eru torskildar og minna meir á véfrétt úr fornöld
en frétt skrifaða í nútímafjölmiðlum. Mikilvægt
er að læknar hugi að forystuhlutverki sínu í heil-
brigðismálum þar sem útgjöld til heilbrigðismála
geta minnkað á sama tíma og hagur fólks versnar
og þar með geta þess til að hlúa sem best að heil-
brigði sínu.
í rannsókn á áhrifum efnahags á dánarmein
í eina öld sýndi Brenner (1) tengsl hagvaxtar
og lækkandi dánartíðni á síðustu 100 árum í
Bandaríkjunum. Hann sýndi að með batnandi al-
mennum hag lækkaði dánartíðni, en þó með þeim
fyrirvara að mjög hraður uppgangur og hagvöxtur
leiddi til aukinnar dánartíðni. í þessu samhengi er
vert að hafa í huga að þeim sem eru verra settir
efnahagslega og félagslega í samfélaginu er hætt-
ara við flestum sjúkdómum, svo sem háþrýstingi
(2), lungnasjúkdómum (3), og geðsjúkdómum (4)
auk vel flestra annarra sjúkdóma.
Það sem skiptir mestu máli til að viðhalda
heilsu fólks er að það hafi trygga vinnu. Með
tryggri vinnu helst regla á lífi fólks og fjölskyldna
þeirra jafnframt sem þeim er tryggð afkoma.
Það eru til margar rannsóknir sem undirstrika
slæm áhrif atvinnuleysis á heilsu fólks, lífsgæði
og ævilíkur (5) þannig að það er forgangsverk-
efni að halda atvinnustigi háu. Þá verður einnig
að undirstrika að þau fyrirtæki sem sinna góðri
vinnuvemd og tryggja þannig heilsu starfsmanna
eru líklegri til að famast betur þegar efnahagsleg
áföll dynja yfir (6).
Það sem læknar og heilbrigðisyfirvöld verða
að hugsa til þegar skórinn kreppir í fjármálum er
að án heilbrigðra einstaklinga verður enginn hag-
vöxtur, velferð og velmegun. Grunnþáttur þessa
felst í því að viðhalda fyrsta stigs forvömum. Við
þurfum að tryggja að allir og þá sérlega þeir sem
höllum fæti standa hafi tryggt húsaskjól með góðu
hreinlæti og góðum mat. Þetta hljómar sjálfsagt, en
til dæmis foreldrum sem standa höllum fæti getur
reynst erfitt vegna efna sinna og heilsu að tryggja
þetta. Til að verja heilsu fólks er brýnt að halda nið-
urskurðarhnífnum frá ungbama- og mæðravemd,
heilsugæslu í skólum og almennri heilsugæslu. Á
öllum tímum, bæði góðum og óvissum, er vak-
andi heilsugæsla með virka heimilislækna í broddi
fylkingar án efa meðal brýnustu forvarna sem við
getum kallað eftir foreldrum, börnum þeirra og al-
menningi öllum til varnar og heilsubótar. Þessum
skilaboðum um mikilvægi grunnþjónustu verður
að halda skýrum og tryggja að niðurskurður bitni
ekki á henni í heilbrigðiskerfinu.
Reglubundnar heilsufarsskoðanir lækna vegna
eftirlits með langvinnum sjúkdómum er mikil-
vægur liður í að tryggja góða heilsu. Þetta ásamt
lyfjatöku sem með fylgir er kostnaðarsamt fyrir
einstakling og samfélag, en kvöl og kostnaður við
að sinna því ekki er meiri en viðunandi er. Læknar
þurfa að ganga eftir því að sjúklingar þeirra eigi
völ á bestu meðferð, jafnvel í slæmu árferði,
en þeir þurfa líka að huga að því að sjúklingur
og samfélag geti ráðið við að greiða fyrir hana.
Meðferð sem sjúklingur hefur ekki efni á virkar
ekki, heilsufarseftirlit sem sjúklingur mætir ekki í
vegna kostnaðar virkar ekki heldur.
Læknar verða að sinna því forystuhlutverki
sínu að vera leiðandi í ábyrgri umræðu um
kostnað við að gæta að heilsu fólks hvort sem er í
beinum forvömum sem koma í veg fyrir veikindi
fólks og eflir heilsu þess, meðferð sjúkdóma, end-
urhæfingu eða eftirmeðferð.
Ef við læknar sinnum þessu vel getum við veitt
sjúklingum, ráðamörtnum og samfélaginu bestu
ráðgjöf og lagt þannig fram okkar skerf til að
tryggja raunverulega velmegun.
Heimildir
1. Brenner MH. Commentary: economic growth is the basis of
mortality rate decline in the 20th century—experience of the
United States 1901-2000. Int J Epidemiol 2005; 34:1214-21.
2. Grotto I, Huerta M, Sharabi Y. Hypertension and
socioeconomic status. Curr Opin Cardiol 2008; 23: 335-9.
3. Hegewald MJ, Crapo RO. Socioeconomic status and lung
function. Chest 2007; 132:1608-14.
4. Johnson JG, Cohen P, Dohrenwend BP, Link BG, Brook JS.
A longitudinal investigation of social causation and social
selection processes involved in the association between
socioeconomic status and psychiatric disorders. J Abnorm
Psychol 1999; 108: 490-9.
5. Jin RL, Shah CP, Svoboda TJ. The impact of unemployment
on health: a review of the evidence. CMAJ 1995; 153: 529-40.
6. Kim J-Y, Paek D. Safety and health in small-scale enterprises
and bankruptcy during economic depression in Korea. J
Occup Health 2000; 42: 270-5.
LÆKNAblaðið 2008/94 719