Læknablaðið - 15.07.2010, Qupperneq 7

RITSTJÓRNARGREIN
íslensk heilbrigðisþjónusta
á erfiðum tímum
Steinn Jónsson
steinnj@landspitali.is
Höfundur er dósent
í lyflækningum og
lungnasjúkdómum og
formaður Læknafélags
Reykjavikur
lcelandic health care
in difficult times
Steinn Jónsson, MD, is
Associate Professor of
Medicine and Pulmonary
Diseases at Landspitali-
University Hospital in
Reykjavik, lceland.
Heilbrigðisþjónusta á íslandi hefur verið í mjög
háum gæðaflokki í alþjóðlegu samhengi. Um
það vitna margvíslegar hagtölur og nægir að
nefna lægsta burðarmálsdauða í heimi og hæstu
ævilíkur. Kostnaður við heilbrigðisþjónustu á
íslandi er þó rétt í meðallagi fyrir OECD-ríki eða
um 9% af vergri landsframleiðslu.1
Á undanförnum áratugum hefur orðið mikil
framþróun í heilbrigðisþjónustu hér á landi. Þar
ber vafalaust hæst sameiningu sjúkrahúsanna
í Reykjavík í Landspítala-háskólasjúkrahús. Sú
ráðstöfun var umdeild og erfið eins og búast
mátti við. Frá faglegu sjónarmiði hefur þó orðið
ótvíræður árangur af sameiningunni. Sérgreinar
læknisfræðinnar hafa styrkst og þannig myndast
grundvöllur fyrir aukinni sérhæfingu í þágu
betri þjónustu við sjúklinga. Þá hafa skapast
aukin tækifæri til kennslu og vísindastarfa og eru
íslenskir læknar leiðandi í vísindasamfélagi lands-
ins þegar litið er til birtra greina í alþjóðlegum
ritrýndum tímaritum.
Helsta vandamál Landspítala í dag er að starf-
semin fer fram í tveimur húsum og sérgreinarnar
eru ekki staðsettar í námunda hver við aðra. Þá er
húsakostur orðinn úreltur, bæði aðstaða sjúklinga
og fyrir starfsemina almennt. Þess vegna er það
eitt brýnasta hagsmunamál í heilbrigðismálum á
íslandi að hið nýja háskólasjúkrahús verði reist.
Læknafélögin munu hér eftir sem hingað til styðja
það verkefni með ráðum og dáð.
Þjónusta við sjúklinga utan spítala hefur vaxið
hröðum skrefum á íslandi eins og víða annars
staðar. Með tilliti til kostnaðar er æskilegt að veita
sem mesta þjónustu án innlagnar og að hún sé
samfelld og persónuleg. Heilsugæslan gegnir
enn sem fyrr mikilvægu hlutverki. Nýjar tölur
um afköst og kostnað benda þó til þess að kerfis-
breyting í átt til afkastahvetjandi kerfis mundi
koma sér vel í heilsugæslunni. Vinna þarf að því
að allir íbúar landsins hafi aðgang að heimilis-
lækni. Mikilvægt er að auka sjálfstæði lækna heilsu-
gæslunnar og nýta fjölbreytt rekstrarform. Virkja
þyrfti rammasamning um þjónustu sjálfstætt starf-
andi heimilislækna sem byggir á greiðslum fyrir
unnin verk.
Frá árinu 1936 hafa Læknafélag Reykjavíkur og
Tryggingastofnun ríkisins (nú Sjúkratryggingar
íslands) gert með sér samning um þjónustu sér-
fræðilækna við sjúkratryggða. Þessi samningur
hefur tryggt þegnum landsins greiðan aðgang að
bestu sérfræðiþjónustu sem völ er á hér á landi.
Verðlagning fyrir læknisverk í þessum samn-
ingi eru meðal þess allra lægsta sem til þekkist
á Vesturlöndum. Þannig má segja að heilbrigðis-
yfirvöld og læknasamtökin hafi sameinast um
þetta fyrirkomulag í þágu skjólstæðinganna.
Samningurinn hefur tryggt jöfnuð og greitt
aðgengi án tillits til efnahags sem er eitt helsta
einkenni hins íslenska heilbrigðiskerfis. Því miður
hefur þessi samningur oft átt undir högg að sækja
og sjaldan verið metinn að verðleikum af hálfu
yfirvalda. Ávallt hefur þó tekist að ná samning-
um þótt oft hafi litlu munað að þetta ákjósanlega
fyrirkomulag yrði sett í uppnám.
Um þessar mundir gengur íslenskt þjóðfélag
í gegnum fjárhagsþrengingar sem eiga rætur
að rekja til glæfralegrar hegðunar stjórnenda
bankakerfisins á undanförnum árum. Þá hefur
skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis leitt í ljós
að lög og reglur um fjármálamarkaðinn voru
ófullnægjandi og að stjórnvöld höfðu ekki sinnt
nauðsynlegri endurskoðun á þeim lögum í kjölfar
þess að EES-samningurinn var gerður.2
Krafan um hagræðingu og lækkun ríkis-
útgjalda er mikil og læknar munu ekki víkja sér
undan því að taka þátt í þeim aðhaldsaðgerðum
sem nauðsynlegar eru á næstu árum ef sanngirni
og eðlileg hagkvæmnissjónarmið ráða för. Gott
dæmi um mögulegt samstarf lækna og heil-
brigðisyfirvalda að þessu leyti snýr að lækkun
lyfjakostnaðar, en líklega má ná fram milljarða-
sparnaði á þessu sviði.
Það eru hins vegar engin haldbær rök fyrir
því að heilbrigðisþjónustan eigi að taka á sig
stærri hluta af samdrætti í ríkisútgjöldum en aðrir
þættir, þvert á móti. Þá er einnig erfitt að ímynda
sér að heilbrigðisyfirvöld vilji skera niður það sem
sannanlega er hagkvæmt og vel gert. Verkefni
okkar á næstu árum verður að standa vörð um
íslenska heilbrigðiskerfið sem við læknar höfum
að mörgu leyti haft forystu um að byggja upp og
erum afar stolt af. Um þetta mikilvæga markmið
munu læknar ávallt standa saman.
1. Samantekt á læknakostnaði á íslandi. Skýrsla Læknafélags
íslands. www.lis.is
2. Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis 2010. www.althingi.is
LÆKNAblaðið 2010/96 459