Læknablaðið - 15.07.2010, Blaðsíða 11

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Sverrir Gauti
Ríkarðsson1’2
læknanemi
Yrsa B. Löve2
læknir
Guðmundur H.
Jörgensen2
læknir
Davíð Gíslason3
yfirlæknir
Björn Rúnar
Lúðvíksson1’2
yfirlæknir
Lykilorð: ofnæmi,
afnæmismeðferð, astmi,
langtímaáhrif.
’Læknadeild HÍ,
2ónæmisfræðideild
Landspítala Hringbraut,
3göngudeild astma og
ofnæmissjúkdóma,
Landspítala Fossvogi.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Björn Rúnar Lúðvíksson
bjornlud@landspitali.is
Árangur afnæmismeðferðar
á Islandi 1977-2006
Ágrip
Inngangur: Tíðni ofnæmis hefur farið ört vaxandi
á síðastliðnum þremur áratugum og er nú
talið að allt að 25-30% íbúa iðnríkjanna sýni
einkenni ofnæmis í einhverri mynd. Tilgangur
rannsóknarinnar var að varpa ljósi á árangur
afnæmismeðferðar yfir 30 ára tímabil á íslandi.
Efniviður og aðferðir: Á rannsóknartímabilinu
frá 1977 til 2006 hófu 289 einstaklingar
afnæmismeðferð á göngudeild astma- og
ofnæmissjúkdóma á Landspítalanum. Haft var
samband við 169 manns og samþykktu 128
(76%) þátttöku í rannsókninni. Upplýsinga var
aflað með stöðluðum spurningalista og aflestri
sjúkraskráa. Sjúklingar voru að auki húðprófaðir.
Niðurstöður: Að meðaltali voru 20 ár liðin frá
lokum afnæmismeðferðar þegar árangur hennar
var metinn í þessari rannsókn. Alls voru 118 (92%)
einstaklingar afnæmdir gegn vallarfoxgrasi, 39
(30%) gegn birki, 38 (30%) gegn köttum og 36
(28%) gegn rykmaurum. Við endurmat sjúklinga
reynust 86 (67%) vera einkennalausir eða betri.
Karlmenn svöruðu að jafnaði meðferð betur
en konur (p=0,04). Ættarsaga um ofnæmi eða
astma í fyrstu gráðu ættingjum hafði jákvæð
áhrif á árangur afnæmismeðferðar (p=0,02). Að
auki var sýnt fram á að afnæmismeðferð gegn
vallarfoxgrasi og rykmaurum skilaði betri árangri
en afnæming gegn birki og köttum (p=0,04).
Meðferðin dró úr líkum á astma síðar meir.
Ályktanir: Afnæmismeðferð sem stendur yfir í
3-5 ár að meðaltali dregur almennt úr einkennum
ofnæmissjúklinga til lengri tíma. Þá má leiða líkur
að því að afnæmismeðferð minnki líkur á þróun
nýs ofnæmis.
Inngangur
Algengi ofnæmis hefur farið vaxandi síðastliðna
þrjá áratugi og er nú talið að 25-30% íbúa
iðnríkjanna hafi ofnæmi í einhverri mynd.1
Ofnæmi og fylgikvillar þess eru talin vera ein
algengasta orsök veikinda og fjarvista fólks
frá vinnu og skóla í hinum vestræna heimi.1'3
Meðhöndlun ofnæmis byggist fyrst og fremst á
þrennu; fyrirbyggjandi meðferð, þar sem brýnt
er fyrir ofnæmissjúklingi að forðast ofnæmisvald,
einkennamiðaðri meðferð og afnæmingu.4'5
Afnæmismeðferð hefur verið beitt á ofnæmis-
sjúklinga í næstum heila öld og er hún talin vera
eina meðferðin sem getur læknað ofnæmi
varanlega. Meðferðin gagnast eingöngu þeim sem
hafa IgE-miðlað ofnæmi. Brey tingar á frumusvörun
T- og B-frumna við ofnæmisvaka sjást um mánuði
eftir að meðferð er hafin. Meðferðin miðar að
tilfærslu í ónæmiskerfinu þar sem meðal annars
verður breyting á T-hjálparfrumusvari 2 (TH2)
yfir í T-hjálparfrumusvar 1 (THl) sem leiðir til
þess að bráða- og seinsvörun kemur síður frarn.6'8
Sjúklingar með ofnæmi hafa aukið magn TH2
(CD4+) frumna í blóði sem rennir stoðum undir
ráðandi hlutverk þeirra í meingerð sjúkdómsins.
Við afnæmingu myndast T-stýrifrumur (TST) sem
bæla losun TH2 bólgumiðla og draga þannig úr
ofnæmisviðbrögðum. TST frumur örva meðal
annars myndun IL-10 sem hefur bælandi áhrif á
virkni basófíla og mastfrumna. Samfara myndun
þols gegn ofnæmisvakanum verður aukin
framleiðsla sértækra mótefna (IgG4, IgGl og IgA).
Framleiðsla sértækra IgE mótefna minnkar og það
dregur úr ofnæmissvari.6*7'9
Meðferðinni er skipt í tvö tímabil, upphleðslu-
og viðhaldstímabil. Á upphleðslu-tímabilinu er
ofnæmisvaka sprautað undir húð í stigvaxandi
skömmtum þar til viðhaldsskammti er náð.
Viðhaldsskammti er yfirleitt náð með vikulegri
meðferð í þrjá til fjóra mánuði. Eftir það er sá
skammtur gefinn á 4-6 vikna fresti í þrjú til fimm
ár.7'10
Afnæmismeðferð hentar helst þeim sem hafa
sannarleg einkenni um ofnæmi fyrir frjókomum
(gras og birki), rykmaurum, skordýrabitum
(geitunga) og dýrum (köttum).11 Ráðleggingar
um beitingu afnæmismeðferðar liggja fyrir á
íslandi og eru þær að hluta byggðar á erlendum
ráðleggingum frá The American College of Allergy,
Asthrrn & Immunology (ACAAI):
Alvarleiki einkenna. Ljóst er að lífshættuleg
einkenni gefa tilefni til meðferðar frekar en
LÆKNAblaðið 2010/96 463