Læknablaðið - 15.07.2010, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
að tíðni ofnæmislosts var nokkuð há hjá
rannsóknarhópnum eða 8,6%. Tíðni alvarlegra
aukaverkana í erlendum rannsóknum er á
bilinu 0,05-3,2%.16 Ástæða þessarar háu tíðni í
afnæmismeðferðum hér á landi er ekki að fullu
ljós.
Astmi með ofnæmi gegn vallarfoxgrasi batnaði
frekar en hjá einstaklingum með ofnæmi gegn
köttum. Kattarofnæmi hafði auk þess sterkari
tengsl við þróun astma samanborið við birki og
rykmauraofnæmi. Algengast var að sjúklingar
með nýtt ofnæmi væru með húðsvörun fyrir
köttum.
Notkun húðprófa við eftirfylgd sjúklinga
í afnæmismeðferð er ekki besta leiðin til að
meta árangur þó svo að sýnt hafi verið fram
á að í kjölfar afnæmingarmeðferðar minnki
húðprófssvörun. Þessi breyting í húðsvari er
yfirleitt tímabundin og eftir eitt til þrjú ár frá
lokum meðferðar fer húðprófssvörun að koma
til baka og um sex árum frá lokum er talið að
húðsvörunin hafi náð fullri fyrri virkni.17'18 Af
þessum orsökum er niðurstaða húðprófa ekki
lýsandi fyrir árangur afnæmismeðferða og getur
þannig skýrt mikinn fjölda jákvæðra húðprófa.
Burtséð frá þessu er húðpróf gott greiningartæki
á ofnæmi hjá sjúklingum sem ekki hafa fengið
afnæmingarmeðferð.
Fjölmargar erlendar rannsóknir hafa verið
unnar til að leggja mat á árangur afnæmismeðferðar
og leiða þær í ljós að afnæming er sérstaklega
gagnleg við meðhöndlun á árstíðabundnu of-
næmi.14' 19'20 Rannsóknarniðurstöður sýna enn-
fremur að meðferðin dregur ekki eingöngu úr
ofnæmiseinkennum og notkun ofnæmislyfja,
heldur hefur hún einnig víðtæk áhrif á
meinmyndunarferla í ofnæmi.13/21
PAT rannsóknin10 var fyrsta rannsókn sirrnar
tegundar sem lagði mat á hvort afnæming
gæti dregið úr ofnæmiseinkennum til lengri
tíma og komið í veg fyrir nýmyndun astma
hjá börnum með árstíðabundið ofnæmi gegn
grasi og birki. Meðferð stóð að meðaltali yfir
í þrjú ár. Þegar ofnæmiseinkenni þátttakenda
og ofnæmislyfjaskor var metið 10 árum eftir
að meðferð hófst kom í ljós að marktækur
munur var á milli samanburðarhóps sem fengið
hafði meðferð með lyfleysu og þeirra sem
fengið höfðu raunverulega meðferð. Sá bati sem
þátttakendur fengu hafði haldist og meðhöndlaðir
ofnæmissjúklingar þróuðu jafnframt síður með
sér astma.
Áhrif afnæmingar á ofnæmissjúklinga með
astma hafa verið skoðuð ítarlega. í rannsókn19'
22 var sýnt fram á marktækan mun milli
samanburðarhóps og rannsóknarhóps þar sem
aðeins 22% þátttakenda sem voru í saman-
burðarhópi voru læknaðir af astma samanborið
við 72% þeirra sem voru meðhöndlaðir gegn
ofnæmi yfir fjögurra ára tímabil. Meðhöndlun
á ofnæmiskvefi þar sem ýmist var afnæmt gegn
grasi eða rykmaurum19- 23 hefur einnig gefið
góða raun þar sem þessir einstaklingar þróa
sjaldnar (p<0,05) með sér astma samanborið við
ómeðhöndlaða ofnæmissjúklinga.
I rannsókn frá árinu 196119/ 24 var því lýst
hvernig afnæming dró stórlega úr þróun nýs
ofnæmis meðal sjúklinga sem fengu fjögurra ára
afnæmismeðferð. Ekkert þeirra barna sem var
meðhöndlað fékk ofnæmi ólíkt því sem gerðist í
ómeðhöndluðum samanburðarhópi þar sem 25%
þróuðu með sér nýtt ofnæmi. Nokkrar rannsóknir
hafa lýst svipuðum niðurstöðum. í þeim er
almennt talað um að á bilinu 6-27% afnæmdra
þrói með sér nýtt ofnæmi samanborið við 38-75%
þeirra sem eru með ómeðhöndlað ofnæmi.25-27
Meginveikleikar rannsóknarinnar eru helst
tveir. Annars vegar skortir samanburðarhóp
og hins vegar er rannsóknin afturskyggn og að
einhverjum hluta stuðst við minni þátttakenda. Á
hinn bóginn er ljóst að mikilvægustu niðurstöður
rannsóknarinnar eru ótvíræð og viðvarandi
langvinn áhrif meðferðarinnar miðað við núver-
andi einkenni þátttakenda. Þó svo að notkun
samanburðarhóps hefði rennt styrkari stoðum
undir niðurstöður rannsóknarinnar má benda á að
sambærilegar niðurstöður hafa fengist í erlendum
rannsóknum sem ná þó í flestum tilfellum yfir
styttri rannsóknartímabil en hér um ræðir.
í ljósi þess má telja að afnæmismeðferð sé heppi-
legt meðferðarúrræði fyrir illa meðhöndlanlegt
árstíðabundið ofnæmi. Þó verður að hafa í huga
alvarlegar aukaverkanir meðferðarinnar og er
sérþekking á ofnæmissjúkdómum því lögð til
grundvallar hjá þeim sem beita henni.
Þakkir
Ástu Karlsdóttur hjúkrunarfræðingi og Höllu
Jóhannesdóttur hjúkrunarfræðingi á göngudeild
astma og ofnæmis á Landspítala er þakkað
fyrir mikilvægar upplýsingar og aðstoð við
framkvæmd og nálgun rannsóknargagna. Þá
er starfsfólki á ónæmisfræðideild Landspítala
þakkað fyrir veitta aðstoð. Síðast en ekki síst ber
að nefna þá 128 þátttakendur í rannsókninni
sem gerðu hana mögulega og er þeim þakkað
sérstaklega fyrir.
Heimildir
1. Akdis CA. Allergy and hypersensitivity. Mechanisms of
allergic disease. Curr Opin Immunol 2006; 18: 718-26.
LÆKNAblaðið 2010/96 467