Læknablaðið - 15.02.2011, Side 22

F R Æ Ð I G R E I
Y F I R L I T
N A R
Tafla IV. TNM-stigun skjaldkirtilskrabbameina á íslandi 1955-2004.
Fjöldi og hlutfail (%)
TNM-flokkun Karlar Konur Alls
T0 3(1) 5(1) 8(1)
T1 44 (21) 222 (39) 266 (34)
T2 68 (32) 178(31) 246 (31)
T3 22 (10) 42(7) 64(8)
T4 78 (36) 125(22) 203 (26)
Alls 215(100) 572 (100) 787 (100)
N0 123(57) 431 (75) 554 (70)
N1 92 (43) 141 (25) 233 (30)
Alls 215(100) 572 (100) 787 (100)
M0 199(93) 542 (95) 741 (94)
M1 16(7) 30(5) 46(6)
Alls 215(100) 572 (100) 787 (100)
(TNM: T, tumor = æxli, N, nodes = eitlar, M, metastases = meinvörp)
um. Vegna þess hve villivaxtarkrabbamein og
merggerðarkrabbamein voru fátíð er talsverður
breytileiki í nýgengi þessara meina milli tímabila.
Tafla IV sýnir TNM-stigun skjaldkirtilskrabba-
meina, skipt eftir kynjum og aðgreint eftir T-,
N- og M- stigi æxlanna. Þar kemur fram að konur
greindust oftar með lægra T-stig, N-stig og M-stig
heldur en karlar. í töflu V sjást breytingar á T-stigi
æxla skipt eftir fimm 10 ára tímabilum. Þar sést
að fyrsta 10 ára tímabilið sker sig úr hvað varðar
stærð æxla við greiningu. Hlutfall stærri æxla
(T3+T4) og minni æxla (T1+T2) hefur ekki breyst
marktækt á tímabilinu, hvorki hjá körlum né
konum (karlar p=0,53 og konur p=0,96).
Fimm ára sjúkdómssértæk lifun sjúklinga yfir
allt tímabilið í heild var 88% og jókst frá fyrri
helmingi rannsóknartímans (1955-1979) til síðari
helmings (1980-2004) úr 81% upp í 92% (p-gildi
<0,001). Samsvarandi 10 ára sjúkdómssértæk lifun
milli samsvarandi tímabila jókst úr 77% upp
í 89% (p<0,001). Á myndum 2 og 3 eru sýnd
Kaplan-Meier lifunarlínurit þar sem fram kemur
sjúkdómssértæk lifun. Á mynd 2 eru sýnd lifun-
arlínurit þeirra sem greindir voru með mismun-
andi meginvefjagerðir skjaldkirtilskrabbameina.
Lifun þeirra sem greinast með totumyndandi
krabbamein og skjaldbúskrabbamein var svipuð
(p=0,98) og var 15 ára lifun sjúklinga með báðar
þessar tegundir sú sama, eða 85%. Fimm ára lifun
sýnir þó að 94% sjúklinga með totumyndandi æxli
voru á lífi eftir 5 ár en 90% þeirra sem greindust
með skjaldbúskrabbamein. Nánast allir þeir sem
greindust með villivaxtarkrabbamein dóu innan
árs frá greiningu.
Lifunarlínurit sem skiptir meinum upp eftir
mismunandi TNM-stigi er sýnt á mynd 3.
Sjúklingar með mein á stigi I höfðu langbestar
horfur, en sjúklingar með mein á stigi IV verstar
horfur.
í Cox-einbreytugreiningu kom fram að grein-
ingarár, greiningaraldur, kyn, TNM-stig og vefja-
gerð æxlanna voru allt mjög marktækir þættir
hvað varðar horfur (p<0,05). í Cox-fjölbreytu-
greiningu sem sýnd er í töflu VI kom fram að
greiningarár, greiningaraldur, TNM-stig æxla
og vefjagerð æxla voru allt sjálfstætt marktækir
þættir hvað varðar lifunarhorfur sjúklinga. Kyn
sjúklinga reyndist ekki sjálfstætt marktækur
áhrifaþáttur á horfur í fjölbreytugreiningu.
Umræður
Rannsókn okkar sýnir að nýgengi skjaldkirtils-
krabbameins á íslandi jókst mjög hratt fyrsta
hluta tímabilsins. Einkum var nýgengið hátt
á árabilinu 1965-80 en hefur haldist nokkuð
stöðugt síðan. I samanburði við aðrar þjóðir var
tíðni þessa sjúkdóms hér á landi með því hæsta
sem gerðist í heiminum á tímabilinu 1965-80 og
tvisvar til þrisvar sinnum hærri en í löndunum
í kringum okkur."'13 Á þessu hefur orðið breyt-
ing hin síðari ár. I mörgum nágrannalöndum
íslands hefur orðið mikil aukning á nýgengi
skjaldkirtilskrabbameins, aðallega á síðustu
einum til tveimur áratugum síðustu aldar.2-312'
15 Þessi aukning er rakin til fjölgunar á litlum
totumyndandi krabbameinum sem eru minna en
tveir sentímetrar í þvermál. Deilt hefur verið um
hvort hér sé um raunverulega aukningu á þessum
sjúkdómi að ræða eða hvort þessi breyting sé
tilkomin vegna bættra greiningaraðferða eins og
ómskoðana og sneiðmynda af skjaldkirtli sem
síðan leiða til fínnálarástungna úr grunsamlegum
hnútum.12 Þessi breyting á nýgengi sjúkdómsins
í öðrum löndum hefur leitt til þess að nýgengi
skjaldkirtilskrabbameins á Islandi er nú mjög
sambærilegt við það sem kynnt er í mörgum
öðrum vestrænum löndum.
Við yfirferð vefjasýna skjaldkirtilsæxla á þess-
ari hálfu öld sem rannsóknin tók til varð breyting
á flokkun æxlanna og talsverður fjöldi æxla (alls
47 tilfelli) sem áður höfðu talist til krabbameina
í skjaldkirtli voru endurflokkuð sem góðkynja
mein. Þar sem svo mikil breyting varð á fjölda
æxla vekur það upp þá spurningu hvort skjald-
kirtilsmein hafa ef til vill verið ofmetin á Islandi,
með of miklum fjölda greindra krabbameina í
samanburði við nágrannaþjóðir, og að það gæti
skýrt hið óvanalega háa nýgengi slíkra æxla
hér á landi fyrr á árum. Þessu hafna höfundar
þar sem ekkert bendir til að greiningaraðferðir
skjaldkirtilskrabbameina hér á landi hafi verið
86 LÆKNAblaðið 2010/96