Læknablaðið - 15.02.2011, Qupperneq 24

FRÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
Mynd 3. Lifunarrit eftir TNM-flokkun.
lítil æxli greindust hérlendis, meðan þau upp-
götvuðust síður hjá þeim þjóðum sem höfðu lægra
nýgengi á sama tíma. Höfundum er ekki kunnugt
um að aðrar greiningaraðferðir hafi verið notaðar
hér á landi en í nágrannalöndunum.
Há tíðni totumyndandi skjaldkirtilskrabba-
meina hefur verið tengd við mikla joðneyslu.18
Joðneysla íslendinga var talin mikil á síðustu
öld og sýnt hefur verið fram á hlutfallslega hátt
joðmagn í fæðu Islendinga.19 Það er hugsanlegt að
há tíðni skjaldkirtilskrabbameina í kringum 1970
tengist mikilli fiskneyslu, en vitað er að fiskur
inniheldur mikið joð. Neyslumynstur íslendinga
hefur breyst á síðustu áratugum og joðneysla
minnkað, en slíkt gæti hafa haft áhrif á nýgengi
sjúkdómsins hér á landi.19
A mynd 2 kemur fram að sjúklingur með
totumyndandi æxli og skjaldbúskrabbamein hafa
Tafla VI. Niðurstöður Cox-fjölbreytugreiningar (multivariate analysis)
Hættuhlutfall 95% öryggisbil P-gildi
Greiningarár 0,96 0,94-0,97 <0,001
Greiningaraldur 1,04 1,03-1,06 <0,001
Kyn 1,09 0,76-1,58 0,636
Meginvefjagerðir* 2,54 2,14-3,02 <0,001
TNM-stigun 3,64 2,82-4,69 <0,001
Totumyndandi krabbamein, skjaldbúskrabbamein, merggerðarkrabbamein, villivaxtarkrabbamein
TNM: T, tumor = æxli, N, nodes = eitlar, M, metastases = meinvörp
svipaðar og í heild mjög góðar lífshorfur. Þeir sem
greindust með villivaxtarkrabbamein deyja flestir
innan árs frá greiningu meinsins. Þetta samsvarar
mjög vel niðurstöðum erlendra rannsókna.5'20
Niðurstöður einbreytugreiningar sýna að
TNM-stigun, vefjagerð æxlanna, aldur sjúklinga
við greiningu, kyn og greiningarár æxlis reyndust
hvert fyrir sig hafa marktæk áhrif á horfur sjúk-
linga. Þeir sem eru yngri við greiningu hafa betri
horfur en þeir sem eldri eru. Áður hefur verið sýnt
fram á þetta á afgerandi hátt, sem leitt hefur til
þess að aldur hefur verið tekinn inn í TNM-stigun
skjaldkirtilskrabbameina og er þetta eina krabba-
meinið þar sem slíkt er gert.
Konur hafa almennt betri horfur en karlar í
rannsókninni, en hins vegar er kyn ekki sjálfstætt
marktækur þáttur þegar beitt er fjölbreytugrein-
ingu Cox (tafla V). Almennt betri horfur kvenna
með sjúkdóminn voru því ekki raunverulega betri
þegar búið var að leiðrétta fyrir öðrum áhrifaþátt-
um eins og TNM-stigi, vefjagerð, aldri við grein-
ingu og greiningarári æxlis.
Þessar niðurstöður gefa til kynna að þeir sem
hafa greinst með skjaldkirtilskrabbamein á síðustu
árum hafi betri horfur en þeir sem greindust með
slík mein fyrir áratugum síðan. Nærtæk skýring
á því að horfur sjúklinga með skjaldkirtils-
krabbamein séu að batna á þeirri hálfu öld sem
rannsóknin tekur til, er að meðferð sjúkdómsins
sé að skila bættum árangri. Unnt er að leiða líkur
að þessu þar sem rannsóknin sýnir fram á að ekki
er verið að greina marktækt minni æxli á síðari
árum rannsóknartímans og ekki er heldur verið
að greina marktækt hærra hlutfall æxlisgerða
sem hafa afgerandi betri horfur en aðrar. Allir
þeir þættir sem vitað er að hafi áhrif á horfur
sjúklinga voru teknir inn í fjölbreytugreiningu.
Eftir stendur greiningarár sem sjálfstæður áhrifa-
þáttur um horfur, samanber töflu V. Það verður
því að telja rök fyrir að álykta að meðferð skili
bættum árangri á síðara hluta rannsóknartímans.
Þær meginbreytingar sem höfundum er kunnugt
um varðandi meðferð skjaldkirtilskrabbameina
á rannsóknartímanum eru tilkoma geislajoðmeð-
ferðar upp úr 1970, en einnig hafa skurðaðgerðir
breyst og síðari hluta rannsóknartímans varð
algengara að nema á brott allan skjaldkirtilinn
í stað þess að fjarlægja hluta hans eða einungis
nema brott æxlishnút, sem gjarnan var gert hér
áður fyrr.
88 LÆKNAblaðið 2011/97