Læknablaðið - 15.11.2011, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREIN
Landspítali - niðurskurður eða hagræðing?
Björn Zoéga
bæklunarskurðlæknir,
forstjóri Landspítalans
og klínískur prófessor við
Háskóla íslands.
bjornz@landspitali. is
Samkvæmt frumvarpi til fjárlaga fyrir
árið 2012, sem lagt var fram 1. október
síðastliðinn, er Landspítalanum gert að
hagræða í rekstri um 1,9%. Þetta kann
að hljóma eins og lítil krafa, en fyrir
spítalann eru þetta 630 milljónir á sama
tíma og verkefnin hafa aukist. Einhverjir
hafa sagt að það ætti ekki að vera mikið
mál að hagræða fyrir rétt tæplega 2%.
En skoðum aðeins forsöguna. A árunum
2004-2008, allt góðæristímabilið á íslandi,
lækkuðu framlög ríkisins til spítalans að
raungildi ár hvert. Landspítalinn naut
því aldrei góðærisins, andstætt mörgum
þáttum heilbrigðisþjónustu hins opinbera
samkvæmt þjóðhagsreikningum Hagstof-
unnar.1 Gengisfall krónunnar vegur einnig
þyngra á Landspítala en víðast hvar annars
staðar hjá opinberum stofnunum vegna
þeirrar kostnaðaraukningar sem því fylgdi
á sérhæfðum vörum sem spítalinn getur
ekki verið án.
Frá árinu 2008 hefur Landspítalinn
dregið saman rekstrarkostnað sinn um 23%
þegar tekið er tillit til gengisáhrifa og fram-
lags ríkisins sem hefur lækkað um 20%
síðan kreppan skall á. Starfsfólk spítalans
hefur með óeigingjörnu starfi náð þeim
árangri að nú stefnir í að Landspítalinn
standist fjárlög annað árið í röð. A sama
tíma hefur starfsfólkið náð að standa vörð
um öryggi sjúklinga og veita góða þjónustu,
raunar svo góða, að spítalinn var í efstu
sætum í könnun Samtaka verslunar og
þjónustu um „afburða" þjónustufyrirtæki
á Islandi síðastliðið vor. Einnig er rétt að
árétta að spítalinn hefur náð að halda áfram
hágæðarannsóknum, sem vógu afar þungt
nú í október þegar Háskóli Islands komst í
fyrsta sinn inn á lista yfir 300 bestu háskóla
heims.2 En nú er komið að kaflaskilum.
Landspítalinn er á þeim stað að eina leiðin
til að halda spítalanum innan fjárlaga er
að draga úr þjónustu. Framkvæmdastjórn
Landspítala lýsti því yfir strax í nóvember
árið 2010 að árið 2011 yrði erfitt og frekari
niðurskurður á framlagi til spítalans myndi
leiða til niðurskurðar á þjónustu. Þessum
upplýsingum var aftur komið á framfæri
opinberlega í sumar.
Það kom því engum á óvart þegar spítal-
inn kynnti þær erfiðu aðgerðir sem hann
verður að fara í. Fagleg sjónarmið voru höfð
að leiðarljósi og ekki lagt upp með aðgerðir
nema að undangenginni úttekt á áhrifum
á þjónustu við sjúklinga sem málið snerti
og á þeirri hagræðingu sem næðist með
aðgerðunum. Dæmi um slíkt er sameining
líknardeilda spítalans í hentugra húsnæði á
einum stað. Sú aðgerð hafði raunar verið
í skoðun í langan tíma og var starfsemi
þessara deilda sameinuð í nokkra mánuði í
sumar til að kanna hagræðingarmöguleika
sem í því fælust. Annað dæmi er flutningur
réttargeðdeildar að Sogni inn á Klepp. Með
þeim flutningi fær deildin stærra rými og
samlegðaráhrif nást í mönnun, auk þess
sem öryggi sjúklinga og starfsfólks eykst.
Því miður fækkar legurýmum um 22 vegna
skerðingar fjárlaga. Við það verður aukið
álag á deildir og aðstandendur og erfiðara
að útskrifa sjúklinga í sumum tilvikum.
Líklegt er að biðlistar muni lengjast. Því
miður situr endurnýjun á nauðsynlegum
tækjum á hakanum og endurbætur á
rafrænni sjúkraskrá ganga mun hægar en
við vildum. Það er synd, því að þar liggja
ef til vill helst tækifæri til hagræðingar og
aukins öryggis sjúklinga. Þannig má spara
verðmætan tíma starfsfólks, stytta innlagnir
og gera göngudeildir og rannsóknir skil-
virkari en nú er hægt. Einnig er afar
mikilvægt að fá aukið fé til endurbóta
á gömlu og illa förnu húsnæði sem við
munum þurfa að nota enn um hríð uns
nýjar spítalabyggingar verða teknar í
notkun.
Eg held að flestir sjái að lengra verður
ekki gengið í svokallaðri hagræðingu. Nú er
komið að þeim mörkum að óhjákvæmilegt
er að minnka þjónustuna. Mín skoðun
er sú að stjórnvöld geri sér grein fyrir
þessu en meti aðstæður þannig að ekki
verði hjá því komist að skerða framlög
til spítalans enn frekar, þótt það leiði til
minni þjónustu en áður. En ég minni á
söguna og tölurnar. Spítalinn var ekki vel
aflögufær fyrir kreppu, og hefur í raun
náð frábærum árangri við að standast skert
fjárlög síðastliðin ár. Það er búið að taka
meira en fimmtung af framlagi ríkisins úr
rekstrinum og ofan á þá skerðingu leggjast
gengisáhrif. Nú er komið nóg.
Starfsmenn Landspítala munu leggja sig
fram við að veita sem besta þjónustu í þeim
erfiðu aðstæðum sem fjárlög búa þeim og
sjúklingum spítalans. Landspítalinn verður
áfram spítali allra landsmanna og helsta
öryggisnet bráðveikra, slasaðra og alvarlega
veikra hér á landi. Við munum sem fyrr
starfa af metnaði og leitast við að vera í
fremstu röð í heilbrigðisþjónustu, menntun
heilbrigðisstétta og í vísindum.
Heimildir
1. Zoega B. Landspítalinn - kreppan gerir erfiða stöðu verri.
Morgunblaðið 28. nóv. 2009.
2. www.timeshighereducation.co.uk/world-university*
rankings/2011-2012/276-300.html - október 2011.
Landspitali, National University
Hospital, Cuts or rationalization?
Björn Zoéga, Orthopedic Surgeon, is the CEO of
Landspítali, National University Hospital, and ciinical
professor at the University of lceland
LÆKNAblaðið 2011/97 587