Læknablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 34

UMFJÖLLUN O G GREINAR
HPV-greining veitir nær fullkomna
vernd gegn leghálskrabbameini
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
„Kona sem kemur reglulega í vel
skipulagða skimun getur reiknað með
90% vörn gegn leghálskrabbameini,"
segir Joakim Dillner, prófessor í smit-
sjúkdómum og faraldsfræði við Karól-
ínsku stofnunina í Stokkhólmi. Dillner
hefur lengi unnið við HPV-greiningar,
mat á gildi HPV-bólusetninga, áhrifum
slíkra bólusetninga og HPV-greiningar
á framkvæmd leghálskrabbameinsleitar,
og tekið þátt í gerð nýrra leiðbeininga
um notkun HPV-greiningar í legháls-
krabbameinsleit í Svíþjóð, auk þess sem
hann hefur verið ráðgjafi víða um lönd
við sams konar verkefni.
Prófessor Dillner var hér í boði Krabba-
meinsfélags Islands og flutti erindi á mál-
þingi Krabbameinsfélagsins og Embættis
landlæknis um „leghálskrabbameinsleit
og HPV-greiningu, forsendur, árangur
og framtíðarsýn". Erindi hans fjallaði um
hvernig nýta má HPV-greiningu til að
auka kostnaðarvirkni skipulegrar leitar að
krabbameini í leghálsi.
Nútímavæðing skimunar
Svíar hófu rannsóknir á virkni bólusetn-
inga gegn HPV-veirunni árið 2000 og
Dillner segir að ónæmi þeirra kvenna sem
fyrst voru bólusettar haldist enn. „Eftir 12
ár virðist viðbótarbólusetningar ekki vera
þörf. En við fylgjumst vel með og nú hafa
um 100 milljón stúlkur verið bólusettar í
heiminum og ekkert komið fram ennþá
sem kallar á endurtekna bólusetningu hjá
þeim.
Aðalerindi mitt hingað til íslands var
að gera grein fyrir árangri af skipulegri
skimun fyrir HPV-smiti hjá konum í Sví-
þjóð. Gamla aðferðin, að taka frumustrok
hjá konum við skimun, er enn í góðu gildi
en þar er verið að skima með legháls-
stroki fyrir frumubreytingum í leghálsi
og þarf að endurtaka þá skimun á þriggja
ára fresti til að konan geti verið örugg.
Skimun fyrir HPV-smiti þarf hins vegar
aðeins að endurtaka á 6 ára fresti þar sem
forstigsbreytingar koma ekki fram fyrr en
í fyrsta lagi að þeim tíma liðnum. Yfirleitt
tekur það mun lengri tíma að þróa legháls-
krabbamein, eða allt að 20 ár. Með því að
breyta skimuninni frá frumustroki yfir í
að kanna hvort konan hafi smitast af HPV
er hægt að lengja bilið á milli skoðana
úr 2-3 árum upp í 5-6 ár sem hefur ýmsa
kosti í för með sér, bæði fyrir konurnar
og heilbrigðisyfirvöld. Við tölum gjarnan
um nútímavæðingu skimunarinnar með
því að konurnar þurfa ekki að koma eins
oft, en áherslan er lögð á að ná þeim sem
flestum inn þegar skima þarf. Það verður
auðveldara þegar hver kona þarf að koma
sjaldnar. Lenging tímans á milli skimana
dregur einnig úr kostnaði og það er já-
kvætt fyrir yfirvöld og þær stofnanir sem
bera kostnaðinn."
Veitir nær fullkomna vernd
Dillner segir að allar rannsóknir staðfesti
að rétt sé að hefja reglulega skimun hjá
konum við 25 ára aldur. „I Svíþjóð hefst
skimunin við 23 ára aldur vegna þess að
skráð tilfelli um leghálskrabbamein hjá
svo ungum konum eru til staðar þó þau
séu svo fátíð að frá hagkvæmnisjónarmiði
borgi sig ekki að hefja skimunina fyrr en
við 25 ára aldur. Við getum sagt að tekið
sé mið af bæði mannúðar- og kostnaðar-
sjónarmiðum, sé rétt að hefja skimun hjá
konum 23-25 ára."
Dillner segir mikilvægt að koma þeim
skilaboðum til kvenna að HPV-smit leiði
ekki sjálfkrafa af sér leghálskrabbamein.
„Flestar konur með HPV-smit fá aldrei
leghálskrabbamein. Hins vegar er HPV-
smit forsenda þess að leghálskrabbamein
myndist og því er bólusetning gegn
HPV-smiti svo áhrifarík gegn þessum
sjúkdómi. Ef kona er ósmituð af HPV, eru
nánast engar líkur á því að hún fái leg-
hálskrabbamein. Það er svo sjaldgæft að
fyrsta spurningin í slíku tilfelli hlýtur að
vera hvort greiningin sé rétt. En skilaboðin
sem við viljum koma til allra kvenna eru
einfaldlega að ef þær eru verndaðar gegn
HPV-smiti, eru þær verndaðar gegn leg-
hálskrabbameini."
Bólusetning pilta gegn HPV
Aðspurður um hvort til greina komi að
bólusetja drengi einnig gegn HPV-veir-
unni segir Dillner að það hafi vissulega
verið rætt og skoðað. „Krabbamein hjá
piltum af völdum HPV-veirunnar kemur
fram í getnaðarlim, endaþarmi og hálsi.
Tíðni þessara krabbameina er mun lægri
en leghálskrabbameins af völdum HPV en
þó hefur umræða um bólusetningu pilta
gegn HPV aukist að undanförnu.
Astralir hófu í haust bólusetningu
drengja en aðrar þjóðir hafa enn ekki gert
það. Umræðan í Evrópu hefur verið á
þann veg að ég tel að það sé tímaspursmál
hvenær fyrsta Evrópulandið ríður á vaðið
í þeim efnum. I upphafi þegar byrjað var
að ræða bólusetningu gegn HPV beindust
augun eingöngu að stúlkum. Það var álitið
að þar sem smitleiðin væri með kynmök-
um þá væru piltar óbeint varðir gegn smiti
ef stúlkurnar væru bólusettar. Annað
sjónarmið sem vóg mjög þungt var að í
upphafi voru bóluefnin dýr, skammturinn
kostaði 140 evrur, og eftir útreikninga
sem ég tók þátt í á sínum tíma fyrir heil-
brigðisyfirvöld í Svíþjóð var niðurstaðan
sú að það væri alltof dýrt að hefja bólu-
setningu hjá piltum líka. Nú hefur þetta
gjörbreyst þar sem skammturinn kostar
20-25 evrur og kostnaðarhliðin er því allt
önnur, en einnig verður að taka með í
reikninginn að samkynhneigðir piltar eru
662 LÆKNAblaðið 2012/98