Læknablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 9

RITSTJÓRNARGREIN
Þröngt á þingi á Landspítala
Vilhelmína
Haraldsdóttir
Höfundur er læknir og
framkvæmdastjóri
lyflækningasviös
Landspitala
vilhehar@landspitali. is
Landspítali er iðulega í fréttum fjölmiðla
og er þá athyglinni gjarnan beint að erf-
iðum aðbúnaði sjúklinga og starfsfólks. A
síðustu vikum hafa æ fleiri sjúklingar á
sólarhringslegudeildum ekki fengið rúm á
sjúkrastofu heldur þurft að byrja innlögn
sína á gangi sjúkradeilda. Þetta veldur sjúk-
lingum miklu ónæði og þjáningum á erf-
iðum tíma í þeirra lífi og víst er að mörgum
verður ekki svefnsamt á ganginum. Starfs-
fólk spítalans finnur mjög fyrir því að geta
ekki sinnt sínu starfi eins vel og það vill við
þessar aðstæður. Þetta ástand hefur fyrst
og fremst verið bundið við sjúklinga sem
leggjast inn á lyflækningadeildir Land-
spítala. Það eru oft aldraðir sjúklingar með
erfiða langvinna sjúkdóma. Þessum upp-
lýsingum um yfirlagnir á hverri deild er
haldið vel saman í Heilsugátt Landspítala.
Eðlilegt er að margir spyrji af hverju
þetta er svona hjá þjóð sem er þrátt fyrir
allt sem á henni hefur dunið, með vel starf-
andi heilbrigðiskerfi. Víst er að þetta er
bæði gömul saga og ný. Vandamálið með
gangainnlagnir er ekki bundið við ísland.
Flest nágrannalönd okkar og sjúkrahús í
þéttbýli lenda í því að álagið er toppótt og
vandfundið er það sjúkrahús sem aldrei er
í vandræðum með fjölda innlagðra sjúk-
linga. Það sem þó gerir ástandið erfitt á
Landspítala er að það hefur verið meira og
minna viðvarandi í rúmt ár.
Hvað veldur því að ástandið er óvenju
slæmt nú? Jú, Landspítali hefur þurft að
skera niður 23% af fjárheimildum síðustu
fjögurra ára og eitt af ráðunum til þess að
takast á við þann niðurskurð hefur verið að
fækka sólarhringsrúmum en fjölga þess í
stað úrræðum á dagdeildum. Þetta er í takt
við þróunina í löndunum í kringum okkur.
Þá er þjóðin að eldast og samhliða fjölgar
langveikum. Aldraðir eru jú þeir sem nota
sjúkrahúsin hvað mest. Þeir sjúkdómar sem
um ræðir eru meðal annars hjarta- og æða-
sjúkdómar, langvinnir lungnasjúkdómar
og fjölmargir illkynja sjúkdómar.
Síðast en ekki síst hefur fjölgað mjög á
Landspítala sjúklingum sem hafa fengið
viðurkennt færni- og heilsumat (áður vist-
unarmat) til að flytja á hjúkrunarheimili en
hafa enn ekki fengið pláss. Þann 1. nóvem-
ber síðastliðinn biðu 50 sjúklingar með gilt
mat fyrir hjúkrunarheimili á deildum og
voru nær allir á lyflækningadeildum. Um
miðjan síðasta áratug voru þessir einstak-
lingar sem biðu á Landspítala enn fleiri, eða
oft um eða yfir 100, en þá voru sólarhrings-
rúm líka mun fleiri á spítalanum og hægt að
mæta vandamálinu betur. í byrjun árs 2008
var reglum um vistun á hjúkrunarheimili
breytt þannig að mun meiri kröfur voru
gerðar til þess að öll úrræði til endurhæf-
ingar og dvalar heima með heimaþjónustu
væru fullreynd. Þetta gerði það að verkum
að dvöl sjúklinga á hjúkrunarheimili stytt-
ist og þar með biðtími eftir plássum, og ein-
ungis örfáir sjúklingar biðu á Landspítala
eftir hjúkrunarheimili. Nú síðustu ár hefur
aftur fjölgað á biðlistanum.
Velferðarráðherra gerði grein fyrir mál-
inu á Alþingi í lok október og þá biðu 244
einstaklingar á landinu öllu eftir hjúkr-
unarheimili, þar af voru 128 á höfuð-
borgarsvæðinu og flestir þeirra, eða 102,
í Reykjavík. Helmingur þeirra sem bíða
í Reykjavík er á Landspítala. Einnig kom
fram að plássum á hjúkrunarheimilum
hefur fækkað um 109 frá árinu 2009, fyrst
og fremst vegna þess að hjúkrunarheim-
ilin hafa breytt fjölbýlum í einbýli, sem er
skiljanlegt því þannig eru kröfur dagsins í
dag, en á meðan liggja veikir sjúklingar á
göngum spítalans. Þessi fækkun er aðallega
á höfuðborgarsvæðinu. Landspítali fékk
aukafjármagn fyrir árið 2012 til þess að reka
18 rúma hjúkrunardeild til að brúa þetta bil
en það dugar hvergi nærri til að vega upp
á móti þessum fjölda. Þá er reglugerð um
val sjúklinga á hjúkrunarheimili þannig að
innbyggð töf verður á að sjúklingur flytji á
heimilið. Mikilvægt er því að uppbygging
hjúkrunarheimila á höfuðborgarsvæðinu
haldi áfram, því öldruðum mun fjölga hlut-
fallslega á næstu árum. Þó að við gerum
allt sem við getum sem samfélag til þess að
aldraðir geti verið sem lengst heima, mun
alltaf vera einhver hluti sem þarfnast þess
að fara á hjúkrunarheimili. Það er einnig
eðlileg krafa að þeir sem þurfa á hjúkrunar-
heimili að halda fái einbýli en það má ekki
vera á kostnað þess að sjúklingar með bráð
vandamál á sviði lyflækninga þurfi að líða
fyrir.
Þegar Landspítali sameinast í nýjum
spítala við Hringbraut verður öllum sjúk-
lingum boðið upp á einbýli, en slíkt er
nauðsynlegt í nútímaheilbrigðisþjónustu
og flokkast á engan hátt undir lúxus.
Vegna þess hve einbýli eru nú fá kemur
iðulega fyrir á yfirfullri sjúkradeild að einn
sjúklingur er á tvíbýli, oftast vegna smit-
gátar eða að ástand sjúklings er það alvar-
legt að ekki er hægt að hafa annan sjúkling
á sama herbergi. Einbýli eru mannréttindi
og mikilvægur þáttur í öryggi sjúklinga á
spítala eins og Landspítala.
Bed occupancy rate in Landspítali
University Hospital, Reykjavík, lceland
Vilhelmína Haraldsdóttir MD, MPA
Executive Director of Internal Medicine Services
Landspítali University Hospital
LÆKNAblaðlö 2012/98 637