Læknablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 45

UMFJÖLLUN O G GREINAR
J an usar-aðf erðaf ræði n
Ný nálgun í læknisfræðilegri geðendurhæfingu
Kristín
Siggeirsdóttir
kristin@janus.is
Helgi Jónsson, Hrefna
Þórðardóttir, Ómar Hjaltason,
Ragnheiður Kristinsdóttir,
Sigurður Viðar, Sæmundur Ó.
Haraldsson, Unnur Alfreðsdóttir
Höfundar vinna allir hjá Janus endurhæfingu ehf,
Skúlagötu 19, 101 Reykjavík
Lög sem samþykkt voru á Alþingi í sumar
um atvinnutengda starfsendurhæfingu
geta hugsanlega komið í veg fyrir að
einstaklingar með flókin vandamál sem
þarfnast langtíma starfsendurhæfingar
fái notið þessarar þjónustu. Starfsendur-
hæfingarstöðvar út um allt land hafa sinnt
þessum hópi eftir bestu getu.
Janus endurhæfing var stofnuð fyrir 12
árum. Aðferðafræðin hefur verið í stöðugri
þróun frá upphafi og er frábrugðin annarri
endurhæfingu, enda hefur hún vakið
athygli út fyrir landsteinana. Hún byggist
á mikilvægi þess að bjóða einstaklingum
með fjölþætt vandamál viðeigandi sam-
þætta og samfellda þjónustu. Allt á sama
stað. Þétt þverfagleg teymisvinna með
læknisfræðilegri nálgun er grunnurinn.
Markmiðið er að þátttakandinn fari í
atvinnu og/eða nám.
Starfsmenn eru 25 og menntaðir í
heilbrigðis-, félags- og menntavísindum.
Vegna sífellt þyngri vanda þátttakenda,
sem eru rúmlega 200, eru sérfræðilæknar
fastir starfsmenn. Þeir eru fyrst og fremst
ráðgefandi en veita einnig læknisfræðilega
þjónustu sem er nauðsynleg vegna endur-
hæfingarinnar en taka ekki yfir með-
höndlun þátttakenda.
Vandamál þátttakendanna eru fjöl-
breytt og fjölþætt og starfsemi Janusar
endurhæfingar er byggð upp með það að
markmiði að úrræðin komi á móts við
þessar þarfir. Starfsemin byggist á 5 braut-
um: iðjubraut, skólabraut, heilsubraut,
einstaklingsbraut og vinnubraut. Ahersla
og nálgun brautanna er ólík og aðlöguð
að þeim þunga sem heilsuvandinn er. A
öllum brautum nema vinnubraut fer fram
starfsendurhæfing sem felur £ sér þjálfun
til einhverskonar starfs. Á vinnubraut fer
fram atvinnuendurhæfing, sem er þjálfun
til launaðs starfs.
Frá upphafi hefur Janus verið í góðri
samvinnu við Tækniskólann við að
gefa fólki með heilsubrest og brotna
skólagöngu möguleika á að snúa aftur til
náms. Samvinna heilbrigðismenntaðra
sérfræðinga við framhaldsskóla, eins og
Janus hefur náð að móta, er engan veginn
sjálfsagt mál. Þetta er einstakt og ólíklegt
er að það verði endurtekið í bráð verði
Janus lagt niður.
Frá árinu 2000 til og með október 2012
hafa 59% þátttakenda farið í atvinnu,
nám eða eru í atvinnuleit. Af þeim þátt-
takendum sem byrjuðu á tímabilinu ágúst
2009 til febrúar 2012 voru aðeins 8,6% þátt-
takanda sem byrjuðu í endurhæfingu á
atvinnuleysisbótum, sjúkradagpeningum,
sjúkrasjóði stéttarfélags eða á launum.
Allir aðrir þátttakendur voru á endurhæf-
ingarlífeyri, örorkulífeyri eða félagslegum
bótum og því er ljóst að langstærstur hluti
þeirra hefur verið lengi frá vinnumarkaði
og þarfnast langrar og oft flókinnar endur-
hæfingar.
Samvinna Landspítala og Janusar hefur
byggst upp með velferð þátttakenda í huga
vegna mikils skorts á samfelldri og heild-
stæðri endurhæfingu fyrir einstaklinga
með geðræn vandamál. Mikilvægt er að
ekki verði rof í endurhæfingu þátttakenda
og fjármunir nýtist sem best. I dag eru 95
einstaklingar á biðlista eftir endurhæfingu
í Janus.
Engin önnur starfsemi hér á landi
býður upp á eins sérhæfða endurhæfingu
úti í samfélaginu fyrir einstaklinga með
geðræn vandamál eins og Janus. 55%
þeirra sem voru á endurhæfingarlífeyri
hafa útskrifast í vinnu eða í nám og 42%
af þeim sem voru á örorkulífeyri en 68%
af öðrum bótum. Sé hagnaðurinn reikn-
aður út samkvæmt útreikningum sem
starfsendurhæfingasjóðurinn VIRK birtir
á heimasíðu sinni má reikna með að fjár-
hagslegur heildarávinningur sé 105 millj-
ónir króna fyrir hvern 30 ára einstakling
sem væri með meðallaun 250.000 krónur
á mánuði. Því miður er ekki möguleiki á
að athuga hvort umræddir þátttakendur
okkar sem farnir eru í vinnu eða nám hafi
hætt á bótum. Gefum við okkur hins vegar
að aðeins einn fjórði þeirra hafi gert það,
þá er samt sem áður um verulegan fjár-
hagslegan ávinning að ræða, eða rúmlega
2,7 milljarða króna. Reikna má með að stór
hluti einstaklinganna lifi við betri heilsu,
sem skilar sér einnig til þjóðarbúsins.
Mikilvægt er að við stöndum vörð um
þjónustu þeim til handa sem minnst mega
sín. Okkur ber skylda til að sjá til þess að
hluti þeirra fjármuna sem ætlaður er til
starfsendurhæfingar nýtist einnig þeim
þjóðfélagsþegnum sem þarfnast lang-
vinnrar og flókinnar endurhæfingar með
aðkomu heilbrigðisþjónustunnar til þess
að eiga afturkvæmt á vinnumarkaðinn.
LÆKNAblaðiö 2012/98 673