Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Qupperneq 5

Gullvæg mold
Það er segin saga í gúrkutíðinni síðsumars að í fjölmiðlum er slegið upp
fréttum af fornleifafundi þar sem sólbakaðir fornleifafræðingar sjást róta
í moldinni og veifa nýfundnum gripum framan í myndavélina. Slíkar
fféttir fanga athygli almennings og vekja verðskuldaðan áhuga á forn-
leifarannsóknum, en ef til vill hafa þær um of mótað - og um leið
takmarkað - ímynd fomleifafræðinnar í vitund okkar sem eins konar fjár-
sjóðsleitar. Hana getur verið gaman að stunda í góðu veðri og, ef
heppnin er með, kann hún að gefa tilefni til að koma með nýjar yfir-
lýsingar um tímasetningu landnáms á Islandi. En handan við blaðaljós-
myndina af ábúðarmiklum fornleifafræðingi, þar sem hann stendur á
vandlega afmörkuðu uppgraftarsvæði með bograndi lærlinga sína í bak-
sýn, breiðir úr sér víðfeðmt ffæðasvið sem spannar allt frá jarðvísindum
til heimspeld, tekur til fjarlægrar fortíðar jafnt sem nýliðins tíma og hefur
ekki farið varhluta af þeim umræðum um eðli og tilgang vísindalegrar
þekkingarleitar sem sett hafa mark sitt á hug- og félagsvísindi síðustu
áratugi.
Fomleifaffæði hefur eflst mjög hér á landi á undanförnum áram.
Stofiitmum sem fást við fomleifarannsóknir hefur fjölgað auk þess sem
fomleifaffæðingar starfa sjálfstætt í auknum mæli að rannsóknum sínum.
Alikilvægar skipulagsbreytingar urðu með nýjum þjóðminjalögum ffá
2001 og haustið 2002 hófst kennsla í fornleifaffæði sem aðalgrein við
Háskóla Islands en ffam að því höfðu íslenskir fomleifafræðingar orðið
að sækja menntun sína að mestu til útlanda. Loks má líta svo á að ráða-
menn hafi staðfest mikilvægi fræðigreinarinnar með því að standa fýrir
stofmm Kristnihátíðarsjóðs með lögum nr. 12/2001, en annað aðalverk-
efna hans er að styðja fornleifarannsóknir á völdum sögustöðum. Ekki
em allir á eitt sáttir um það viðhorf til sögu þjóðarinnar og til fomleifa-
fræðinnar sem markmið sjóðsins endurspegla, en hann er fomleifarann-
sóknum í landinu þó óumdeild lyftistöng. Þema þessa hefds tekur mið af
þessum umbrotum og er valið með það fýrir augum að laða ffam aukna
fræðilega umræðu um fomleifafræði hérlendis. Ritið gekkst fýrir mál-
3