Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Page 7

ENNGANGUR RITSTJÓRA
hugsunar á kenningar í fornleifafræði út ffá hugmyndum um minni. í
rannsóknum á minni tengist forrdeifafræðin öðrum fræðigreinum, svo
sem félagsfræði, sálarfræði og sagnfræði, og Steinunn ijallar um hvernig
einstaklingsminni (sem varðar sögu einstaklingsins), sameiginlegu og
félagslegu minni (sem snýr að sameiginlegum minningum fólks og
endursköpun þeirra) er stillt upp andspænis svokölluðu sögulegu minni
— sögunni „sjálfri". Þjóðerniskennd leikur stórt hlutverk í sameiginlegu
minni Islendinga og Steinunn sýnir hvemig viðhorf okkar til fom-
leifarannsókna hafa htast af því. Þetta kemur skýrt fram í þeim
markmiðum sem Kristnihátíðarsjóði em sett og Steinunn spyr hvort
þessi markmið kunni að ganga gegn kennilegum sjónarmiðum forn-
leifafræðinnar þar sem henni sé hér ætlað að staðfesta sjálfsmynd
þjóðarinnar og ríkjandi hugmyndafræði fremur en leita þekkingar á eigin
kennilegum forsendum.
Kristnihátíðarsjóður verður Orra Vésteinssyni tilefni til þess að ræða
veikleika íslenskrar fornleifafræði eins og hún er nú stunduð. Hann
bendir á að skilgreind markmið sjóðsins og skipun stjórnar hans og
úthlutunarnefnda sé til vitnis um að rannsóknir í fornleifaffæði lúti enn
forsjá leikmanna sem hljóti að vera fræðimönnum í greininni áhyggju-
efni. Orri beinir gagnrýni sinni þó jafnframt að þeim síðastnefndu og
telur þá bera allnokkra ábyrgð á stöðu mála. Fornleifafræðingar þurfi að
setja sér skýr rannsóknarmarkmið og sýna stjórnvöldum og almenningi
ffarn á að rannsóknimar skipti máli. Jafnframt þurfi gæði þeirra að vera
hafin yfir vafa og er þá ekki síst átt við að rannsóknarspurningar séu vel
smíðaðar og túlkanir vandaðar og miðlun þeirra árangursrík.
Myndaröðin Vistmenn á Skriðuklaustri sýnir hauskúpur sem komu
upp úr miðaldakirkjugarði á Skriðuklaustri í Fljótsdal við uppgröft Stein-
unnar Kristjánsdóttur þar sumarið 2004. Beinin em vel varðveitt og bera
það með sér að hér er í flestum tilfellum um veikt fólk að ræða sem kann
að hafa vistast á klaustrinu vegna sjúkleika síns. Við höfum kosið að birta
myndirnar með þeim hætti að lögð er áhersla á að ljósmyndir af þessum
aldagömlu hauskúpum em myndir af einstaldingum. Um leið verður ekki
hjá því litdð að sú þekking sem við höfum á lífi þessara tilteknu ein-
staklinga er sáralítdl og bundin við þær niðurstöður sem tdlteknar há-
tæknilegar mælingar á beinunum geta gefið.
I sumum tdlfellum er tilvera þessara einstaklinga og staðsetning í tíma
og rúmi leyndardómsfull og mótsagnakennd. Þannig vaktd það mikla
5