Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Qupperneq 39

LANDSLAG MÖGULEIKANNA
felur í sér að eitthvað hafi verið til á undan sögunni og fornleifafræðin sé
þ.a.l. ekki þátttakandi í sögusköpuninni. Sögusköpunin er í þessum
skilningi fag sagnfræðinga og byggir á ritheimildum. Sé litið á
fomleifafræðina í alþjóðlegu samhengi kemur í ljós að hún vinnur að
mestu með yÖ7*söguleg viðfangsefni enda kom ritmenningin hlutfallslega
seint fram í mannkynssögunni. En ef fornleifafræðingar vinna með
/o?-sögulegan eftiivið eru þá niðurstöður þeirra ekki hluti sögulegrar
þekkingar? Eryörsöguleg (fornleifafræðileg) þekláng síðri en sú sögulega
(sagnfræðilega)? Þessu haína ég alfarið. Það má jafhvel snúa röksemda-
færslunni við og halda því fram að fornleifafræðin skapi (for)sögulega
þekkingu sem er jafnframt baksvið allra sagnfræðirannsókna enda er ekki
hægt að skilja sögulegan tíma nema í ljósi þekkingar okkar áyörsögunni.
Þetta felur í sér að efhismenning er jafh mikilvæg heimild um fortíðina
og ritheimildir. Eg neita því ekki að ritheimildir búi stundum yfir meiri
samhangandi upplýsingum um fortíðina en efhismenning. Engu að síður
er leiðin að markmiðinu sú sama - að gefa fortíðinni líf.27 Þetta sjónar-
hom á efnismenninguna eykur gildi hennar fyrir sögusköpun og þanrng
reynist nauðsynlegt að skoða ritheimildir í ljósi efhismenningar eða
sögulegan tíma í ljósiyörsögulegs.
Tjóðurkenning Adolfs gengur líka þvert á hugmyndir síðvirkni-
hyggjumanna sem bent hafa á að fornleifaffæðin hafi blásið út í fjöl-
breytni og að þessi margbreytileiki sé nauðsynlegur í stöðugt fagvæddari
fræðaheimi. Fornleifaffæðingar samtímans búa við sífellt fjölbreyttara
vinnuumhverfi. Þeir halda utan um greiningar á ffjókornum, láta gera
fommeinafræðilegar greiningar á beinum, vinna að gerðþróunarfræði
gripa, aldursgreina rústir afstætt og beint o.s.frv. Engin ein leið eða rann-
sóknanálgun er rétt heldur era margar leiðir réttar enda býr fornleifa-
fræðin yfir fjölda vídda. Fornleifaffæðin er allt annað en einhæf og alls
ekki tjóðmð við eina rannsóknahefð. Hún er „less a thing than a
process“.28 Fornleifafræðin getur framreitt mörg ólík sjónarhorn á
fortíðina. Þessi hæfileiki er verkfærið sem sker á tjóðurbandið.
26 Manfred K. H. Eggert, Prahistorische Archaologie. A. Francke Verlag, Tiibingen 2001,
bls. 1-2.1 mínum huga er hugtakiðfrumsaga rökréttara en forsaga þegar fjallað er um
ritunarlaus tímabil á íslensku. Það vísar hvoru tveggja til upphafsins og hins
frumstæða.
2' Ian Hodder og Scott Hutson, Reading the Past, bls. 13.
28 Ian Hodder, The Archaeological Process, bls. 19.
37