Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Page 87

TJANINGARFRELSIÐ: FORSENDUR OG ROKSTUÐNINGUR
tekur Mill heldur dýpra í árinni og segir að slíkt bann byggi á að við
teljum okkur óskeikul. Hann telur að þegar einn tekur ákvörðun fyrir
annan um hvaða skoðun er leyfileg eða hvaða skoðun er bönnuð og
skoðunin sem bönnuð er er sönn þá hljóti slíkt bann að byggja á
óskeikulleika. En það bggur í lýsingu á dæminu að slíkur óskeikul-
leiki getur ekki verið fyrir hendi. Það er gefið að skoðunin er sönn og
þess vegna skjátlast þeim sem setur bannið. En þessu kann líka að
vera öðruvísi farið. Það kann að vera að skoðunin sé sönn og allir geri
sér grein fyrir því en hún sé svo hættuleg að það verði að banna hana.
2. Ef skoðunin sem banna á er ósönn virðist btlu fómað. En Mill bendir
á að þá glötum við tækifæri til þess að ljósta saman sönnum skoð-
unum og ósönnum, réttum og röngum, og getum því ekki vitað með
jaín áreiðanlegum hætti og ella hvort sú skoðun sem við teljum rétta
sé það í raun. Atök á milli ólíkra skoðana virðast vera forsenda þess
að við fáum ástæðu til að trúa því að ein skoðun sé réttari en örmur
ef við erum á annað borð að reyna sjálf að komast að raun um sann-
indi tiltekinna skoðana.
3. Síðasti möguleikinn er sá sem Kklegastur er á hverjum tíma, að viðtekin
skoðun sé sambland af því sem satt er og ósatt og engin tök séu á því
að leiðrétta skoðanir nema ólík sjónarmið fái að koma óhindrað fram.
Allar þessar röksemdir Mills virðast mér byggjast á þeirri forsendu að
skoðanir séu ekki einkaeign heldur abnenningseign og því hljóti að
gilda um þær almennar reglur rétt eins og um þær athafnir sem varða
fyrst og fremst aðra. Það eru því ekki hagsmunir eða réttindi hvers og
eins sem ráða því að skynsamlegt er að styðjast við grunnregluna um
tjáningarfrelsið heldur almannaheill í kenningu Mills.
Þessi kenning Mills er ekki óumdeild. Þegar bókin kom út um miðja
nítjándu öld þá voru tjáningarfrelsisrökin gagnrýnd á þeirri forsendu að
ekki væri hægt að leiða niðurstöðu um athafnir sem varða aðra fyrst og
fremst af athöfnum sem varða mann sjálfan, það er að segja ekki væri
hægt að leiða málfrelsið af hugsunarfrelsinu. Ef ég nota orðalag sem ég
setti fram að ofan þá væri ekki hægt að fara frá rökum fyrir því að hafa
skoðun til raka fyrir því að láta skoðun í ljós. Mér virðist þetta ekki
sannfærandi gagnrýni á Mill einmitt vegna þess að hann lítur beinlínis
svo á að skoðanir séu ekki einkaeign og varði þess vegna ekki fyrst og
fremst þá sem hafa þær heldur séu þær almenningseign. Ef skoðun er
almenningseign þá verður ekki mikilvægastur munurinn á því að hafa
85