Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Page 97

TJÁNINGASFRELSIÐ: FORSENDUR OG RÖKSTUÐNINGUR
algerlega bönnuð. Spumingin er þessi: Er bann af þessu tagi rétt-
lætanlegt?19 Af því sem ég hef sagt virðist verða að álykta að slíkt bann sé
ekki réttlætanlegt. Ef meginreglan er sú að maður ber ekki ábyrgð á
skaða sem maður getur valdið með því að fá aðra til að trúa röngum
skoðunum né heldur á afleiðingum þess að aðrir taki að trúa þessum
skoðunum þá virðist ekki réttlætanlegt að banna skoðaxúr sem byggjast á
kynþáttahatri eða að þær séu látnar í ljós. Þeirri forsendu mætti bæta við
að þetta ætti við um þá sem í alvöru tryðu því sem þeir segðu og
stjómuðust ekki af illvilja eða varmennsku. Þá virðist ekkert vera við það
að athuga að menn boði kynþáttahatur.
Það er verulegt bit í tjáningarfrelsisreglunni og hún heimilar skoðana-
skipti sem geta gengið mjög nærri mönnum. Spumingin vaknar um
hvort kynþáttahatur brjóti regluna. Það mætti halda því fram að tjáning
kynþáttahaturs falh í fyrsta flokkinn sem ég nefndi sem dæmi um boðun
skoðana sem ástæða sé til að banna af því að þær valda ótta hjá heilum
hópi fólks. Þá er htið á tjáningu kynþáttahaturs sem ofbeldisverk eða
jafngildi þess. En það bann þarf að rökstyðja með öðmm hætti vegna
þess að í því dæmi var ósögð forsenda að ummæh eða tjáning skoðana
beindist að tilteknum einstaklingum.
Mér virðist tjáningarffelsisreglan eins og ég hef túlkað hana ekki
heimila bann á skoðunum á borð við kynþáttahyggju. Það byggist á því
að Kta á tjáningu kynþáttahyggju þannig að hún geti einungis valdið
meingerð en ekki skaða eða tjóni og kynþáttahyggja uppfyhi ekki þau
skhyrði sem nauðsynleg em til að meingerð verði ólögmæt og geti tak-
markað tjáningarfrelsið.
Mér virðast vera þrír möguleikar á því að rökstyðja baxm við kyn-
þáttahyggju og útbreiðslu kynþáttafordóma. Sá fyrsti er að neita því að
tjáning kynþáttahyggju sé meingerð heldur valdi hún raunverulegum
skaða með því að skapa óbærilegt óöryggi og vanlíðan hjá þeim sem fyrir
henni verða og falli því í fyrsta flokk skaða sem tilgreindur var hér að
ofan. I slíkum rökstuðningi þaxf að taka á greinarmxm á hagsmtmum
hóps og einstaklinga irman hans. I öðm lagi gætum við sagt að tjáning
kynþáttahyggju skapi hættu á skaða og taka verði á henni sem shkri. I
þriðja lagi þá virðist mér mega sækja rök í lýðræðisskipulagið fyrir þessu
banni. Eg mun skoða þerman síðasta möguleika.
19 Björg Thorarensen fjallar um þetta mál út frá lögfræðilegu sjónarmiði í „Tjáningar-
firelsið og barrn við útbreiðslu kynþáttafordóma." Ulfljótiir, 55(3), 2002, bls. 417-442.
95