Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Page 124

ÓLAFUR PÁLL JÓNSSON
vera ófrávíkjanleg spuming fyrir stjórnmálamenn. Spurningar um friðun
og vemdun em því ekki spurning um munað. Þetta era spurningar um
lífsnauðsynjar. Þegar upp er staðið snýst náttúravernd ekki um að vernda
náttúra sem eitthvað utan okkar, hún snýst ekki um að koma upp safni
snoturra eða sérkennilegra náttúruminja, heldur snýst náttúravemd um
að vernda líf okkar að því leyti sem það er samofið náttúra.
Af sömu ástæðu er krafan rnn sjálfbæra þróun ekki krafa sem við
höfum val um að gera til okkar sjálfra, eða krafa sem við einskorðum við
friðlönd og önnur afmörkuð svæði. Þetta er krafa sem við verðum að
gera um öll okkar samskipti við náttúrana. Og þetta er krafa sem verður
að hafa mótandi áhrif á vilja okkar og hvað það er sem við teljum til þarfa
okkar. I erindi sínu á Orkuþingi 2001 sagði Þorsteinn Hilmarsson m.a.:
Við heyram í hinni líflegu umræðu sem staðið hefur undanfarin
misseri um virkjanir og hálendið að margvíslegar leiðir era farnar í
... frávarpi [sem felst í skírskotun til einhvers utanaðkomandi og
æðra]. Komandi kynslóðir eiga rétt á að við geram ekkert sem
skerðir þeirra möguleika, útlendingar vilja ekki mannvirki á hálend-
inu, norsk fyrirtæki og stjórnvöld hafa skýrari sýn í umhverfismálum
en íslensk og geta því leiðbeint okkur. En kjarni málsins er hvað við
viljum og þurfum sjálf - hvað okkur er í raun fyrir bestuv
En er kjarni málsins sá hvað við viljum og þurfum? Ég held ekki. Kjarni
málsins er hvað okkur er í raun fyrir bestu. Og þetta er ekki það sama.
Vilji okkar og þarfir era ekki gefin óháð gildismati okkar. Ef ég vil svolgra
kók úr áldósum þá þarf ég kók í áldósum til að fullnægja vfrlja mínurn. Og
ef ég vil fúllnægja þessari þörf, þá þarf ég líka á því að halda að það sé
komið upp álveram svo hægt sé að búa til þessar handhægu umbúðir um
kókið mitt. En allt veltur þetta á gildismati mínu. Og um gildismat má
spyrja margvíslegra spurninga: Er það skynsamlegt? Er það í samræmi við
raunveralega hagsmuni mína? Er það í samræini við hvað mér er í raun
fyrir bestu? Það er mikilvægt að taka þessar spurningar alvarlega, rökræða
þær og vera tilbúinn að endurskoða þær niðurstöður sem maður hefúr
komist að. Aðeins með því móti getum við vonast til að það sem við viljum
og teljum okkur þurfa nálgist það sem er okkur í raun fyrir bestu.
27 Þorsteinn Hilmarsson, „Orkunýting og umhverfissiðfræði“, erindi flutt á Orkuþingi
2001, bls. 5.
122