Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Page 210

IAN HODDER
Langford (1983) bar hina dauðu fortíð sem fornleifaffæðin skilar saman
við þá fortíð sem er lifandi fyrir frumbyggjum Astralíu á vorrnn dögum.
Mamani Condori (1989) lýsir svipuðum andstæðum hjá hirmi bólivísku
Aymara þjóð. Hann fjallar einnig um sérstök ffæðileg hugtök sem
ógerlegt er að þýða beint yffr á vestræn tungumál eða vestræna fomleifa-
ffæði. Til dæmis er pacha svipað en um leið óhkt hugtökum sem notuð
eru í landafræði rúms og tírna (t.d. Barrett 1994), og eins Crðist hug-
mynd Aymara um nagra, að „framtíðin sé að baki okkur“, stangast á við
vestræna skynjun á tíma.
Afhverju hefur kennileg rökræða fært út kvíarnar?
Hér að ofan hef ég sett menningarsögu og virknihyggju í fomleifaffæði
í ýmiss konar samhengi, þar á meðal við þjóðernishyggju, heimsvalda-
stefhu og hagnýta löngtm til að gera vestræna fornleifaffæði að vísindum
sem skipta máh. Allir þessir þættir hafa einnig stuðlað að samræmdu
kennilegu sjónarhorni. En hvaða skilyrði búa að baki aukinni fjölbreytni
kennilegra viðhorfa í fornleifaffæði síðustu 20 árin?
Vissulega hefur vestræn fornleifafræði gengið í gegnum umræðu,
sjálfsgagnrýni og breytingar. Með þessu hafa átakalínur færst til eftir þ\á
sem fylgismenn virknihyggju hafa bmgðist við gagnrýni síðvirkni-
hyggjunnar, eða eftir því sem fylgismenn síðvirknihyggju hafa bragðist
við gagnrýni femínískrar fornleifafræði - og svo ffamvegis. En þessar
breytingar innan fornleifaffæðinnar em ekki síst ávöxtur af sarm-æðmn
við aðrar fræðigreinar sem flestar hafa orðið fyrir margs konar áhrifum,
allt ffá nýdarwinskum þankagangi til póstmódernískrar uniræðu. Hvað
viðvíkur hinu síðastnefnda, þá tengist fjölbreymi kennilegrar
fornleifaffæði almennari áhuga á flæði, tvístnm og stælingum. Femín-
ismi er annað dæmi um sterkan ffæðilegan áhrifavald sem kornið hefur
utanffá. Oft getur verið erfitt að greina hvaðan áhrifin á ffæðilegar mn-
ræður koma, að innan eða utan.
En það er fleira en fræðileg umræða sem hefur breytt því hvernig
þekking verður til í kennilegri fornleifafræði. Mikilvægi ýmiss konar
„dægur“-fornleifafræði hefur til dæmis stóraukist. I iðnríkjunum hefur
söfnum, sýningum og sögusetrum fjölgað gríðarlega. Einnig hefur jaðar-
hópum fjölgað, svo sem gyðju- og nýaldarhópum, áhugamönnum urn
jarðvirki (e. ley lines) og þeim sem nota málmleitartæki. A sama tíma
208