Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Qupperneq 212

IAN HODDER
ingarsköpunarinnar. Einkum er vaxandi þörf fyrir mismunandi sjónar-
horn á fortíðina eftír að nýlendutímanum lauk og hnattvætt hagkerfi
upplýsingasamfélagsins tók við. Því er oft haldið ffam að stigveldi
þekkingarinnar séu að breytast í net upplýsingastreymis (t.d. Castell
1996). Kennilegri þekkingu í fornleifafræði er ekki lengur miðstýrt af
akademíunni heldur nær hún nú víðar og verður fýrir gagnrýni úr ólíkum
áttum.
Þessi útbreiðsla fornleifaffæðilegrar þekkingar um þekkinganæfi hefur
vissulega ýtt undir ný og fjölbreytilegri sjónarhorn. Nýjar og öðru \dsi
útskýringar á fortíðinni spretta upp eins og gorkúlur í iðnríkjunum og
frumbyggjar um allan heim smíða nýjar og margbreytilegar tengingar
við fortíð sína. En þessar nýju birtingarmyndir fornleifaffæðilegrar
þekkingar ögra viðteknum kennivaldshugmyndum innan greinarinnar.
Hvernig á fornleifaffæðingurinn að tala af þunga og öryggi í þessu nýja
og síbreytilega umhverfi? I þeim kennilegu umræðum sem hefur verið
lýst hér að ofan, er einmitt verið að kljást við þessa spurningu. Innan
femínisma og síðvirknihyggju er lögð áhersla á hvort tveggja: nauðsyn
samræðu og vísindalegrar sönnunar. Með þessu á ég við að þörfin fyrir
að gefa svigrúm fýrir önnur sjónarmið er viðurkennd á sama tíma og því
er haldið ffam að fornleifaffæðingurinn geti sem vísindamaður lagt
nákvæma sérffæðiþekkingu til rökræðu um fortíðina, óháð því hversu
félagsleg eða pólitísk sú rökræða kann að vera (Hodder 1999).
Enn ein tilhneigingin sem hugsanlega má greina nú þegar fornleifa-
fræðingar standa frammi fýrir margbreyttari kennilegri umræðu í hnatt-
væddu umhverfi snýst um að nýta kenningarnar í verki. Það er almennt
viðurkennt að eftir því sem fornleifaffæðin þróaðist frá menningarsögu
til virknihyggju og þaðan yfir í síðvirknihyggju, hefur kennileg urnræða í
greininni orðið æ sértækari og aðgreindari frá eiginlegum rannsóknum á
fornleifum. Þetta var afleiðing af því að greinin ættleiddi hugmyndir
annars staðar frá og af sérhæfingu sem hefur gert hópi fornleifaffæðinga
kleift að sérhæfa sig nánast í kennilegu hliðinni. Mikill hluti kennilegrar
umræðu snérist um „textavæðingu“ fornleifaffæðinnar, þ.e. um lestur og
skrif fornleifafræðilegra texta, frekar en um uppgröft eða vettvangsvinnu
(t.d. Tilley 1991). Fornleifaffæði undir merkjum síðvirknihyggju virtist
sigla hraðbyxi upp í fílabeinsturn, eða öllu heldur inn í kenningagettó.
Kennilegri fornleifafræði er hins vegar ekki lengur stætt á einangrun-
arstefnu sinni eftir því sem fornleifaffæðileg þekking verður aðgengilegri
210