Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Page 213

KENNILEG FORNLEIFAFRÆÐI
almenningi á æ fjölbreyttari hátt og eftir því sem frumbyggjar og aðrir
staðbundnir hópar gera sterkara tilkall tdl fortíðar sinnar. Femínistar hafa
fært rök fyrir nauðsyn þess „að fylla fortíðina aftur með fólki“ (Gero and
Conkey 1991). Eins og minnst var á hér að ofan hafa fyrirbærafræðingar
reynt að sldlja hvernig fólk upplifði mannvirki í fortíðinni. Með ólíkum
kennilegum áherslum hafa menn reynt að endurgera Kf ákveðinna
einstaklinga (Hodder 1999; Meskell 1999). Mikið hefur verið pælt í
fomleifafræði í fjölmiðlum og ýmsum innan kennilegrar fornleifafræði er
umhugað um hvernig fortíðinni er miðlað og hvemig sú miðlun ljær lífi
nútímafólks merkingu (t.d. Layton 1989).
Vera má að í nýju hnattrænu umhverfi fomleifafræðinnar við þúsalda-
mót sé við hæfi að tala um að „af-kenna“ kenrúlega fomleifafræði. Með
þessu er ég ekki að boða endalok kennilegrar fomleifafræði. Síður en svo,
því kenningar hafa sannað sig sem nauðsynleg forsenda þess að fom-
leifafræðin geti kallað sig þroskaða og ígrundaða fræðigrein. En kennileg
fomleifafræði gæti smátt og smátt brotist út úr einangrun sinni frá
daglegri iðju fomleifafræðinga. Sem nauðsynleg undirstaða sjálfsgagn-
rýninnar og meðvitaðrar fræðigreinar mun keimileg fornleifafræði að
öllum líkindum í vaxandi mæli fjalla um siðfræðileg álitamál eftir því sem
réttindi einstaklinga og hópa verða fyrirferðarmeiri í viðfangsefhum
fomleifafræðinga. Faglærðir fornleifafræðingar munu áfram hafa
hlutverki að gegna við að afla og miðla upplýsingum efdr því sem við-
teknum hugmyndum er ögrað og sérfræðiþekkmg verður sértækari. A
sama tíma þurfa þeir að takast á við siðferðilegar spurningar um það
hvemig nota eigi upplýsingamar. Eitt nauðsynlegt hlutverk kennilegrar
fomleifafræði er að stuðla að sjálfsgagnrýnu mati á tilgátum og við-
tekinni þekkingu. En þar með er hún nátengd bæði réttindum og félags-
legum málefhum og því siðfræði. Þannig verður henni beitt á úrlausnar-
efni og hún felld - sem ómissandi þáttur allrar fomleifafræðilegrar vinnu
- inn í samhengi þeirrar rannsóknar sem unnið er að hverju sinni.
Orri Vésteinsson og Uggi Ævarsson þýddu
211