Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Síða 218

MARTIN CARVER
Á síðustu tveimur áratugum eða svo hafa verið lífleg skoðanaskipti meðal
fornleifafræðinga um heimildir, heimildarýni, aðferðir, viðfangsefni og
vísindalegt eðli sögulegrar fomleifafræði. Hafa þar einkum k\-att sér hljóðs þeir
sem hafa áhuga á minjum um sögu Ameríku eftir komu Kólumbusar sem og
fomleifafræðingar sem rannsaka minjar ífá miðöldum í Evrópu eða síðar.
Rökræðumar hafa stundum færst dálítið langt frá vísindaheimspekilegum upp-
hafsreit og borið fremur keim af kjarabaráttu eða illskeyttum landamerkja-
deilum. Svara þurfti þeim mönnum af gamla skólanmn sem lýstu frati á fom-
leifarannsóknir á minjum frá sögulegum tíma og sögðu þær dýra aðferð til að
staðfesta fýrirliggjandi sagnfræðilega tntneskju. A síðustu árum hefur þessi nýja
grein fornleifafræðinnar vaxið ört, og nú gefa sögulegu fomleifaffæðingamir
sínum forsögulegu kollegum langt nef, enda hafa þeir komist að þeirri pólitísku
niðurstöðu að söguleg fornleifafræði sé sérfag, sem hafi sín sérstöku
viðfangsefni, kenningakerfi og aðferðir, og þeir sem lengst ganga gera kröfur um
að hún verði stunduð við sérstakar, sjálfetæðar háskóladeildir.
Carver gefur okkur haldgott yfirht yfir ffamHndu mála. Frásögn hans
endurspeglar persónulega afstöðu ffæðimanns sem hefur sjálfur þurft að glíma
við öll grundvallarvandamálin, ekld við skrifborð eða í hægindastól, heldur á
sjálfum vígvellinum, við fornleifaskráningu og uppgröft á söguminjum. Það
mætti ætla að allan þann áratug sem hann stóð með blauta fætur í rannsóknum
sínum á Sutton Hoo hafi hann hugsað mörgum kennimanninum þegjandi þörf-
ina. Hann gerir góðlátlegt grín að sjálfstæðiskröfum, stefhuskrám og aðskildri
sérhæfingu og spáir því að þeir múrar sem á síðustu öld voru reistir um hver og
ein fortfðarffæði ffTÍr sig muni falla á þeirri öld sem nú er runnin upp. Þegar
kemur að umfjöllun hans um sjálfstæða kennilega fornleifaffæði lætur hann kné
fýlgja kviði. Ahrifamikill og heimsþekktur kenningasmiður sem boðað hefur
nauðsyn sérstakra hugmyndakerfa fær sérlega óblíða meðferð og er einfaldlega
kallaður heimsvaldasinni. Carver varar við því að hátimbruð kerfi atvinnumanna
í kennilegri fomleifafræði dragi kjark úr fornleifaffæðingum, venjulegum
máske, en glöggum, með ágætar hugmyndir og gott verklag og hreld þá í
tilvistarkreppu. Helst vildi Carver sjálfur að öll fornleifaffæðileg gögn væm
aðgengileg hverjum sem er á Netinu, og þannig gæti hver sá sem hefði skapandi
ímyndunarafl spunnið sinn söguþráð.
Carver sendir þau skilaboð að munurinn sem haldið sé ffam að sé á milli
fornleifa og ritheimilda sé ýkt ef ekki tilbúið vandamál. Munurinn á fomú
heimildanna sé einfaldlega ómerkilegri heldur en tjáningin sem í þeim er fólgin.
Hann tekur sér stöðu með þeim sem kjósa að líta svo á að fornleifar og
216