Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Qupperneq 225

TVEIR HJARTANS VTNIR: FORNLEIFAFRÆÐI OG TEXTAR
mannlegrar hugsunar og henda því á uppmoksturshaugrnn. Samkvæmt
þessari hugmynd (e. model) eru texti og efhismenning myndhverfing
hvors annars: „Svið hins sagða er skjalasafnið; hlutverk fornleifa-
fræðinnar er að greina það skjalasafii [...] A vorum dögum er sagnfræðin
það sem breytir ntheimildum í minnisvarða [...] sagnfræðin hneigist til
fornleifafræði - til þess að gefa eðlislýsingu á minnisvarðanum“
(Foucault 1972, bls. 7). Fomleifafræðinni virðist vera hrósað fyrir að geta
hafið sig yfir persónur og alhæft og það varð vissulega verkefhi hennar
næstu 20 árin á eftir. „Að tala er að gera eitthvað - eitthvað annað en að
tjá það sem maður hugsar“ (bls. 209). Fólk teygir sig því í djúpar rætur
þegar það talar og er ófært um að tjá „beint og samstundis það sem það
hugsar, trúir eða ímyndar sér“. Ef þetta á jafn mikið við um fólk á liðinni
tíð eins og í samtíð okkar eiga sagnfræðingar örðugt verk fyrir höndum;
en takið eftir því að þetta gildir jafnt um texta sem um hluti. I kenn-
ingunni felst ekki einungis að okkur er ómögulegt að komast að
fortíðinni vegna þess að hún er falin bak við annarlegan tilgang, heldur
að við séum einnig ófær um að særa hana fram enda sé hæfih okkar tdl að
vera skapandi, að geta fundið upp á einhverju nýju eða ímyndað okkur
það, í raun hlekking ein. Engu síður virðist sem við getum ávallt tekið
eftir því þegar aðrir gefa sig út fýrir að vera frumlegir. Shkt hvetur okkur
til að gefa sköpunargáfuna upp á bátinn og selja okkur á vald andlausri
gagnrýni og háði (Shanks og Filley 1987, bls. 213). Hins vegar á slík
gagnrýni sér hér enga óbundna stoð ef nákvæmlega sömu óvissuþættir
gilda um hluti og rannsókn þeirra eins og um texta. Einnig kann að vera
að sköpunargáfa og gagnrýni hafi verið gerð að fölsku andstæðupari á
sama hátt og texti og hlutir. Eins og allt annað mun gagnrýnin reynast
byggja á ímyndunaraflinu og því má ekki afskrifa það.
I „Skriftartímanum“ sem Lévi-Strauss lýsir í Tristes tropiques veittd
hann því athygli hvemig Nambikwara-fólkdð líktá eftdr skrift með lárétt-
um hlykkjóttum línum sem höfðingi þóttdst síðan lesa upp með valds-
mannlegum tóni og hafði að geyma hsta yfir gjafir sem hann væntd þess
að fá (Lévi-Strauss 1955, bls. 339-40). Fextanum hafði þannig verið
breytt í hlut, í þessu tdlfelli drottnunartæki fýrir tdlstdlli mannfræðingsins
sem ásakaði sig fýrir að hafa sett það í hendur sem þangað tdl höfðu verið
saklausar. Jacques Derrida nýtdr sér þetta dæmi tdl undirstöðuæfinga í
afbyggingu (Johnson, C. 1997) og sýnir að Nambikwara-fólkið var
útsmogið og alls ekki ókunnugt drottnunaraðferðum og að Lévi-Strauss
223