Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Síða 15

VIÐHORF OG VISTKREPPA
bókar er jarðvegseyðingin og höfnndur hefur alla jörðina undir í þeim
pælingum sínum, en jarðvegseyðing er auðvitað óvenju sýnilegur vottur
um ofhýtingu auðlindar; nú hafi menn gengið of langt í beit eða annarri
nýtingu á gæðum landsins.
Arið 1962 kom út í Bandaríkjunum bókin Silent Spring eftir bandaríska
sjávarlíffræðinginn Rachel Carson (1907-1964). Islensk þýðing hennar
heitir Raddir vorsinsþagna og kom út árið 1965 í þýðingu Gísla Olafssonar.
Utgefandi var Almenna bókafélagið sem var yfirleitt talið „hægrisinn-
að“ bókaforlag á þessum tíma, og má hafa það til marks um að Carson
var þá ekki dregin í flokkspólitíska dilka. Hún var vinsæll rithöfundur
og hafði áður skrifað meðal annars bókina Hafið og huldar lendur sem
kom út á íslensku árið 1953.10 Hún hefur stundum verið kölluð „móðir
umhverfisverndarhreyfingarinnar“ í Bandaríkjunum og þó víðar væri leit-
að. Megintilgangur hennar með bókinni um þögla vorið var að vara við
ofhotkun skordýraeitursins DDT og annarra hliðstæðra eyðingarlyfja sem
menn höfðu þá tröllatrú á til ýmiss konar nota í landbúnaði og raunar
einnig til sóttvarna. Þessi lyf voru notuð svo ótæpilega á þessum árum að
það olli verulegum truflunum í líffíkinu. Nafit bókarinnar vísar tál þess að
á tilteknum svæðum heyrðu menn ekki lengur fuglasöng á vorin af því að
skordýrin sem fuglarnir nærast á voru horfin.
Næsta bók sem ég vil nefna hér heitir á frummálinu A Blueprint for
Survival og kom út árið 1972 á vegum tímaritsins The Ecologist og er það
yfirleitt skráð sem „höfundur“ bókarinnar. Bjarni Helgason jarðvegsfræð-
ingur þýddi bókina á íslensku og kom hún út hjá Almenna bókafélaginu
árið 1973 undir heitinu Heimur á helvegi.u Hún fjallaði einkum um lífs-
keðjurnar, fólksfjölgunarvandann, yfirvofandi fæðuskort og auðlindaþurrð.
Um hana gildir hið sama og flestar aðrar bækur sem hér eru nefhdar að
þær voru engan veginn taldar til neinnar „vinstri villu“ þegar þær komu
út, hvorki hér á landi né erlendis.
Endimörk og andmæh
En þá er komið að helsta „sökudólgnum“, þeirri bók sem hefur bæði vakið
mesta athygli og mestar deilur um þessi mál þangað til A1 Gore kom til
sögunnar upp úr 1990. Hér er átt við bókina Limits to Grovoth sem áður
10 Carson, 1953.
11 Ecologist, 1973 a og 1973 b.
13