Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2008, Blaðsíða 158

STEFAN SNÆVARR
UM. Það er sem við beitum þessum mjmdhverfmgum, við þuríum ekki að
tjá þær í orðum eða með öðrum hætti. Við gætum meira að segja tahð okk-
ur hafha réttmæti þessara mjmdhveríinga en samt hegðað okkur eins og
við gerðum ráð fyrir því. En tækjum við þessar staðhæfingar bókstaflega
þá er voðinn vís, þá förum Uð að stunda frumspeki.
Þannig re)mi ég að hugsa með Ricœur, handan tið Ricœur.68 Eg haima
ekki kenningum hans alfarið en reyni að sýna fram á að ýmislegt búi í þeim
sem honum var hulið. Við má bæta að ekkert er gegn þm að fara nokkra
smalakróka um lendur heilarannsókna, af einhverjum ástæðum virðist
sjálfið hverfa ef heilinn eyðileggst.69 En þetta eru útúrdúrar og efhi í aðra
grein, viðfangsefni okkar nú er Ricceur og hans vangaveltur um sjálfsemd
og sjálfsritund.
Alltént hyggst ég nú slá bominn í þessa grein en ril draga saman helsm
atriðin svona í bláendann. Þungamiðjan í boðskap Ricœurs er að sjálfið sé
ekki sjálfgefið. Til þess að skilja okkur sjálf (verða rið sjálf) verðum rið að
túlka tákn því sjálfsritundin er samofin máli og mennhtgu. Hún er ekki
drottning í ríki sínu, hún verður að deila völdum með undirvitundimii,
málkerfinu og samfélaginu. Náið skyldmenni heimar, sjálfið, hefur tvær
víddir, sjálfsku og sömsku, auk þess að hafa frásögulegan þátt sem tengir
víddirnar tvær. Ekki er sjálfið eyland nema síður sé, sjálfið er alltaf einhver
annar, það verður ekki skihð nerna í samleik rið önnur sjálf. Sístril ég and-
æfa þri að sjálfið sé meginland ffemur en eyland. En ég gagnrýndi Ricœur
fyrir dulda eylandshyggju, falda ritundarspeki. Eg benti líka á að nota
mætti ýmis rök Wittgensteins sem Hð í gagnrýni á kenningar Ricœurs
jafhffamt því sem aðrir þættir þessara raka geta stjukt þessar kenningar.
Svo ræddi ég stuttlega hugmyndina um myndhverft sjálf og reyndi að
riuna úr henni með eigin hætti, sýna ffam á að hið rýmislega rið sjálfið er
myndhverft, hið tímanlega er sagnkynja.
Sjálfur er Ricœur smali sem rekur sauði sína í réttir andans og tekur
marga króka um öræfin rið þá iðju. Því harrn veit að krókaleiðin er kon-
ungsleiðin til byggða.
68 Ég hugsa líka með Charles Taylor, handan við hann. Auk þess nýti ég mér sitthvað
ffá þeim Lakoff og Johnson á minn máta.
69 Damasio gefur ýmis athyglisverð dæmi sem eiga að sanna að sjálfið geti teldð
róttækum breytingum við heilaskaða. Damasio, Descaites’ Error. Emotion, Reason
and the Human Brain, London: Papermac, 1994, bls. 3-14.
156