Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Qupperneq 5

Afleiðingar hrunsins í Babel
Hugtakið tilbrigði (e. variation) hefur verið mjög á döfinni í hugvísindum
síðustu áratugi í kjölfar efasemda um ótvírætt gildi hins „upprunalega“ og
ráðandi stöðu hins staðlaða. Þess í stað hefur athyglinni í vaxandi mæli
verið beint að ýmiss konar breytileika og frávikum, t.d. mermingarfyr-
irbærum sem eru í andstöðu við opinbera stefhu eða meginstrauma. Þetta
hefur haft í för með sér nýjar rannsóknaráherslur og -aðferðir, sem aftur
haldast í hendur við gagngerar breytingar á því hvernig fólk aflar sér upp-
lýsinga nú á dögum. Með hhðsjón af þessum aukna áhuga þótti ástæða til
að helga þetta þemahefd af Ritinn tilbrigðum á öllum sviðum hugvísinda
þótt tilbrigði í máli og málnotkun séu í forgrunni.
Sagan um Babelsturninn1 sýnir að frá örófi alda hafa menn velt fyrir sér
þeim mun sem er á máli fólks. Athyglin hefur þó fremur beinst að mun-
inum milli tungumála en að tilbrigðum innan sama máls eða mállýsku.
Vissulega hafa menn gert sér ljóst að í máh einstakhnga og þjóða sem tala
sama tungumál kemur fram ýmiss konar breytileiki í framburði, orðmynd-
um og orðalagi. Slíkra tilbrigða er víða getið í mállýsingmn en í málffæði
hafa frávik lengst af þótt þvælast heldur fyrir í lýsingu málkerfisins og
óregla af ýmsu tagi verið skýrð sem leifar eldra málstigs, nýjungar eða
einfaldlega málvillur. Með aðgreiningu Saussures á málnotkun (fr. parole)
og máli (fr. langue) og síðar Chomskys á málbeitingu (e. performance) og
Sagan er í 1. Mósebók, 11. kafla, og hefst svo: „Allir jarðarbúar töluðu sömu tungu
og notuðu sömu orð.“ Þetta gerði þeim kleift að tileinka sér nýjungar og á grund-
velli þeirra ákváðu þeir að byggja tum sem næði til himins. En þegar Drottinn leit
borgina og mminn sem þeir höfðu byggt sagði hann: „Nú em þeir ein þjóð og tala
sömu tungu. Þetta er aðeins upphaf þess sem þeir munu taka sér fyrir hendur. Hér
eftir mun ekkert verða þeim um megn sem þeir ætla sér. Stígum nú niður og
ruglum tungumál þeirra svo að enginn skilji annars mál.“ Og það gerði hann og
tvístraði þeim um jörðina. (Sbr. Biblían. 2007. Reykjavík: Hið íslenska biblíufélag
ogJPV-útgáfa.)
Ritið 3/2008, bls. 3-8
3