Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Page 78

YELENA SESSELJA HELGADÓTTIR
Þá koma í ljós sams konar — eða jafhvel náskjhd — minni, heiti og atriði
og í íslensku þulunum.
Nú liggur fyrir að
(a) byggingareiningar skjaldra og þuina á 19.-20. öld eru mjög sam-
bærilegar,
(b) gera má ráð fyrir því að bygging þulna hafi Ktt breyst írá 15.-17. öld
fram á 19.-20. öld,
(c) gera má ráð fyrir hbðstæðri þróun þuhia ogskjaldra a.m.k. á 15.-17.
öld.
Ut frá þessu er Hklegt að í upphafi síðari alda hafi bygging skjaldra verið
afar Kk byggingu íslenskra þulna. Nánar til tekið felur það í sér að skjaldur
hafi samanstaðið af heitum, minnum og atriðum en samsetning þeirra (og
heildartexta) hafi grundvallast á virkum textatengslum, Hkt og í þulum.
(Margvísleg textatengsl skjaldra og þulna eru því til staðfestingar.) Einnig
má ætla að tilbrigði hafi gegnt sams konar hluU'erki í skjaldrum og í þulu-
byggingu.2, Færeysk skjaldar hafa því líklega einhvem tíma verið fljótandi
kveðskapur líkt og íslenskar þulur.
Síðar, væntanlega einhvern tíma á tímabilinu frá 17. til 19. aldar (þegar
samskipti við Skandinavíu, að Danmörk undanskilinni, höfðu mhmkað),
má gera ráð fyrir nokkurri stöðnun í færeyskum skjaldrum. Hún hefur
væntanlega haft í för með sér að textatengslanet veiktist og rýmaði og
möguleikar á mismunandi samsetningum eininganna í heildartextum hafa
því minnkað (sbr. kafla 2.3). Sveigjanleild og margbrejrileiki, sem enn ein-
kenna þulur á 20. öld, minnka þá í skjaldrum rem því nernur. Urn leið verð-
ur hugmjmdin um ákveðinn sjálfstæðan heildartexta sterkari. Heildartextar
verða styttri, enda era færri virk textatengsl til staðar til að bæta við fleiri
og fleiri byggingareiningum. Það auðveldar utanaðlærdóm, enda er síður
nauðsynlegt að byggja styttri texta á textatengslum. Utanaðlærdómurhm
ýtir fyrir sitt Ieyti undir það að heildartextar verða smám saman eim sttrtri
og sjálfstæðari ásamt því að veikja enn frekar textatengsl og hlutverk þeirra
í byggingu s/jaldra.28 Þetta ferh virðist enn vera í gangi.
Skjaldur 19.-20. (og 21.) aldar era talsvert staðnaður kveðskapur — að
minnsta kosti í samanburði við íslenskar þulur — en alls ekki dauður úr
öllum æðum. Fjölbreytni í nútíma skjaldrum er nægilega mikil til þess að
2' Ekld verður fullyrt hér um gildi formúlukenning'arinnar fyrir bj'ggingu skjaldra á
umræddum tíma.
■8 Lauslegur samanburður við skandinavískan romsuHeðskap og byggingu hans
styður þessa túlkun.
76