Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Qupperneq 221

TILBRIGÐI í ORÐMYNDUM OG SETNINGAGERÐ
bendir beinlínis tdl þess að mismunandi tíðni nýrra afbrigða efrir því hvert
umhverfið er hljótri að skýrast af þáttum sem ganga þvert á sjálfa mál-
breytinguna (Kroch 1989c) og að þessir þættrir liggi að baki hinum ólíku
ássniðsgildum í töflu 3. Slíkir þætrir eru htt þekktir en þeir hljóta þó að
valda því, bæði af sálmálfræðilegum ástæðum og vegna úrvinnslu mállegra
upplýsinga, að þegar tungumál leyfir af einhverjum ástæðum fleiri en einn
valkost tril að tjá tiltekna merkingu er eitt form vahð öðru fremur í mál-
notkun og það gerist á mismunandi hátt í ólíku setningarsamhengi. Hvað
það atriði sem hér er til umræðu varðar sýnir Stein 1986 fram á að meðan
bre\mngin gengur yfir er sagnarsamband með do fremur valið þegar notk-
un þess leiðir til þess að sneiða má hjá flóknum samhljóðaklösum. Kroch,
Myhill og Pintzuk 1982 og Kroch 1989a sýna firam á að do er tekið ffam
yfir þegar það einfaldar aðgreiningu frumlags ffá beinu andlagi við grein-
ingu setninga. Hvort tveggja virðist rétt en hvorugt þessara atriða skýrir
hvers vegna bre^mngin sem notkun sambanda með do byggist á — hvarf
sagnfærslu í beygingarhaus — á sér stað, en þeirri spumingu verður ekki
reynt að svara hér (sjá nýlega mnfjöllun í Roberts 1993 og Rohrbacher
1994a). Hér skiptir mestu að þeir þættrir sem varða myndun og túlkun
setninga ganga þvert á málbreytinguna. Svo virðist sem þeir hafi engin
áhrif á framvindu málbreytingarinnar og þeir gera það sannarlega ekki að
verkum að mismunandi setningarsamhengi þróist óháð hvert öðru. Þar af
leiðandi stangast það ekki á við þá staðhæfingu að breytingar í setninga-
gerð verði vegna samkeppni milfi valkosta í málfræðinni að það skuli vera
munur á hlutfallslegri tíðni mismunandi valkosta eftrir setningarsamhengi
á meðan á útbreiðslu breytingarinnar stendur.
2.2. Útúrdúr um fræðilega stöðu málfræðilegrar samkeppni
Hér hefur verið stungið upp á því að breytileiki sem kemur upp samfara
breytingum í setningagerð feh í sér valkosti sem eru málffæðilega ósam-
rýmanlegir og þar af leiðandi endurspegh hann málfræðilega samkeppni.
Hugtakið málfræðileg samkeppni \rið lýsingu á tungumálinu er hins vegar
stundum tahð ffæðilega ónothæft. Hér er litið svo á að það sjónarmið sé
ekki á rökum reist en það virðist þó kalla á skýringu. Þeirri smttu greinar-
gerð sem fylgir hér á efrir er ætlað að sýna ffam á að hægt er að líta svo
á að tungumál, eins og þau birtast í töluðu og rituðu máli málhafanna
(„^Yra máli“, e. E-language, svo að notað sé hugtak Chomskys 1986), sýni
merki um málffæðilega samkeppni sem samrýmist grundvallaratriðum
ffæðikenningarinnar.
219