Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Síða 222

ANTHONY KROCH
Því er stundum haldið fram að með því að viðurkenna málffæðilega
samkeppni sem hluta málfræðikenninga skapist vandamál í sambandi við
getuna til máltileinkunar; þessi mótbára er þó á misskilningi byggð.Q Þar
sem sá sem er að tileinka sér málið gerir þrd aðeins ráð fyrir málfræðilegri
samkeppni að í málinu konu fram tdtnisburður um samhliða notkun ósam-
rýmanlegra forma, fær hann ævinlega skýr og ótvíræð skilaboð uni að sam-
keppni sé fyrir hendi. Ef enginn vitnisburður um slíkt kemm- fram mun
hann einfaldlega gera ráð fyrir því að málkerfið sé eins og það lítur út fyrir
að vera. Vandamálið sem möguleikinn á málffæðilegri samkeppni hefur í
för með sér snýr ekki að þeim sem tileinkar sér málið heldm' að málffæð-
ingnum. Hjá honum vekur þessi möguleiki upp spurningar um aðferðir,
þ.e.a.s. hvernig hægt er vita hvenær rétt er að gera ráð fyrir málfræðilegri
samkeppni og hvenær erfiðleikar við að setja fram heildargreiningu benda
einungis til þess að ffekari rannsókna sé þörf. Aðferðafræðilegt vandamál
af þessu tagi segir þó ekkert um raunverulega tilvist málffæðilegrar sam-
keppni. Ekkert krefst þess að mannlegt mál sé þannig upp byggt að rann-
sóknir á því verði auðveldar. Sama aðferðafræðilega vandamál og skapast
vegna málffæðilegrar samkeppni kemur rejmdar líka upp í sambandi við
hugtök eins og „kjarna“ og „jaðar“ (e. core og periphery) eða „innra mál“
og „ytra mál“ (e. I-language og E-language). Þau hugtök fela einnig í sér
að þær staðreyndir um málið sem fást með athugunum á því (þ. á m. með
dómum um hvað sé málffæðilega tækt) duga ekki einar og sér til heild-
stæðrar greiningar. Skilningur á þessu grundvallaratriði eyðir auðvitað
ekki þeim vandamálum sem málfræðingurinn stendur frammi fyrir þegar
hann ffeistar þess að greina málffæðilega samkeppni, jaðarsetningagerð og
áhrif ytra máls frá aðalrannsóknarefhinu, sem er innra málið. Sú aðgrein-
ing verður einungis gerð auðveldari með þróun æ öflugri kenninga sem
flokka og útskýra sífellt fleiri fyrirbæri. Þegar að því kemur að ffæðileg
9 Annað atriði sem varðar málfræðilega samkeppni er hinn málfélagslegi þáttur en
hér verður ekki fjallað um þá hlið. Þar sem þau dæmi urn málfræðilega samkeppni
sem hafa verið rannsökuð eru öll söguleg og byggð á rituðum textum er vel hugs-
anlegt að þau endurspegli valkosti í stíl sem einskorðast við ritmálið en það býr
yfir eigin sérkennum og hefur tilhneigingu til þess að vera málfræðilega óeðlilegt.
Þar af leiðandi mætti e.t.v. frá sögulegu sjónarmiði sjá merki um samkeppni milli
málfræði talmálsins á tilteknum tíma og fornlegra bókmenntamáls sem væri eigi
að síður áhrifamikið sem ritmálsstaðall. Þegar þannig háttar hefur málffæðileg
samkeppni ekki eiginlegt málffæðilegt gildi, en skiptir eigi að síður rnáli við túlk-
un texta. Rannsóknir á hugsanlegri samkeppni í lifandi mngumálum geta einar
skorið úr um það hvort hún fyrirfinnst í eðlilegu, sjálfsprottnu talmáli, en það er
spurning sem hefur enn ekki verið svarað.
220