Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Page 226

ANTHONY KROCH
aðstæður þar sem samfélag fullorðins fólks tileinkar sér tiltekið tungumál
sem annað mál. Þessi áhrif má greinilega rekja til gríðarlegra flutninga
norrænumælandi fólks til norður- og norðausturhluta Englands í kjölfar
innrása Dana og Norðmanna á síðari hluta fornenskutímabilsins. Taylor
heldur því ffarn að þrátt fyrir að í ensku hafi einstöku sinnmn komið fram
nýjar, óreglulegar (þ.e.a.s. sterkar) hljóðskiptamjmdir í þátíð, eins og sjá
má í (4) hér að neðan, hafi tdlbrigði í enskurn þátíðarmyndum aðallega
orsakast af því að á Norður-Englandi komu fram nýjar reglulegar (þ.e.a.s.
veikar) hliðarmyndir í sagnorðum sem upprunalega voru sterk, eins og
dæmin í (5) sýna:
(4) a. dived — dove
b. sneaked — snuck
(5) a. welk — walked
b. awoke — awaked
Sumar þessara nýjunga má finna í nútímaensku en í öðrum tihúkum hefur
gamla sterka myndin haldið velli. I tilvikum þar sem breytileiki kemur
fram þegar í miðensku eru hins vegar engin dæmi um það að báðar myndir
hafi lifað, nema þær hafi fengið mismunandi merkingu. Tvímyndir í þátíð
eiga sér greinilega takmarkaðan líftíma miðað við sagnmyndir almennt,
en saga margra þeirra nær aftur fyrir elstu ritaðar heimildir. Meðallíftími
tvímynda, ef marka niá notkunardæmi í Oxford English Dictionary, virð-
ist vera um það bil 300 ár; þessi tala er þó að sjálfsögðu óeðlilega há þar
sem hún miðast við notkunardæmi úr öllum mállýskum og ekkert tdllit er
tekið til þess hvort um meðvitaða eða ómeðvitaða málfyrningu geti verið
að ræða.
Nýjar veikar myndir koma aðallega fram í fátíðari sögnum en það sam-
ræmist nútímahugmyndum um það hvernig málhafar tileinka sér beyging-
armyndir þátíðar í ensku. Samkvæmt þeirn læra börn sterkar sagnmyndir
hverja fyrir sig en leiða veikar beygingarmyndir út með reglu (Bybee og
Slobin 1982; Kiparsky 1982a; Prasada og Pinker 1993). Taylor álítur að
við þær málfélagslegu aðstæður sem ríktu á Norður-Englandi í lok tíma-
bils fornensku hafi skipti á sterkum sagnmyndum og veikurn verið liður
í almennri útjöfnun beyginga sem orsakaðist af ófullkominni tileinkun
annars máls hjá norrænum innflytjendum. Slíki skipti hljóta að sjálfsögðu
að hafa frekar orðið í fátíðum orðum en algengum. Taylor finnur einnig
dæmi um að nýjar veikar myndir hafi leitt til tvímynda í máli Lundúnabúa,
224