Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Síða 240

ANTHONY KROCH
(31) a.
b.
(32) a.
b.
Ik loop naar
Eg geng að
*Ik loop de boom
Ég geng trénu
*Ik loop
Ég geng
Ik loop de gasten
Ég geng gestina
de boom.
trénu
naar.
að
tegemoet de gasten
til móts við gestina
tegemoet.
til móts við
Þannig sýna hollenskar aðsetningar einmitt þau tilbrigði í stýriátt sem
greiningin spáir fýrir um, þar sem greinilegt samband er milb stýriáttar
einstakra aðsetninga og merkingar þeirra.21
Með hliðsjón af tilbrigðum í stýriátt aðsetninga þarfnast það greinilega
skýringar hvers vegna ekki koma fram tdlbrigði í sögnum og nafnorðum,
en ein skýring er tiltæk sem samræmist hinni almennu kenningu sem hér
er haldið ffam: Segjum sem svo að sagnir og nafhorð séu ólík aðsemingum
að því leyti að þau birtist aldrei á yfirborðinu í þeirri stöðu sem þau hafa
baklægt sem setningarhausar heldur séu þau alltaf færð í sæti hlutverks-
hauss ofar í setningagerðinni. Ef þetta stenst endurspeglar staða sagna og
nafhorða á yfirborðinu alltaf stöðu hlutverkshausanna sem þau færðust í
íremur en grundvallarstöðu þeirra; og þar sem þessir hlutverkshausar eru
stakar formeiningar hafa þeir alltaf sömu stöðu gagnvart öðrum setning-
arhlutum. Þá þarf að skýra þau tilbrigði sem koma ffam í aðsetningum þar
sem einnig mætti búast við að þær væru fluttar í sæti hlutverkshauss. En
eins og áður hefur verið bent á eru aðsetningar oft taldar kerfisorð; og ef
21 Eins og í öðrum slíkum tilvikum er sú merkingarlega fyllidreifing sem fram kemur
í þeim aðsetningum sem sýna tdlbrigði þó ekki algjör. Forsemingarorðaröðin Iejd-
ir stundum bæði stefnu- og staðartúlkun, eins og í eftirfarandi dæmum:
(i) a. Ik klim in de boom.
Ég kliffa upp(i) í (ákv.gr.) tréð (trénu)
b. Ik klim de boom in.
Ég kliffa (ákv.gr.) tréð uppí
(ii) a. Ik spring op de tafel.
Ég stekk upp(i) á (ákv.gr.) borðið (borðinu)
b. Ik spring de tafel op.
Ég stekk (ákv.gr.) borðið upp á
Hér minna víxlin milli eftirsemingar og forsetningar á muninn á einföldum og
samsetrum forsemingum eins og in og into eða on og onto í ensku talmáli, þar sem
einfalda forsemingin getur ýmist táknað stað eða stefnu en sú samsetta einungis
stefnu. Merkingarskörun að hluta virðist einkennanna hálftvímyndir í málum.
Aftur á móti er enn órannsakað hversu mikil merkingarskörun gemr verið til að
samrýmast stöðugri samvist hálftvímynda og einnig við hvaða aðstæður samkeppni
skapast milli myndanna og tilhneiging til að önnur ryðji hinni úr rnálinu.
238