Þjóðlíf - 01.05.1988, Side 27

ERLENT
Khalida Zia: ekkja Rahmans sem var merkur leiötogi í Bangladesh. Hún er nú annar helsti leiðtogi stjórnarandstööunnar og
sést hér einnig á fjöldafundi.
feröarmikil og áberandi. Ekki aöeins vegna
þess að hún var kona, hún var stjórnmála-
maður sem hafði margt til mála að leggja og
lét sig hafa það að grípa til allra þeirra ráð-
stafana sem hún mat skynsamlegar fyrir
Indland. Hvort sem vinsældir hennar biðu
hnekki eða ekki.
En svo fór að halla undan fæti. hún hefur
kannski ánetjast valdinu; var sökuð um spill-
ingu og harðýðgi og að láta misvitran son
sinn Sanjay ráða of miklu. Loks gerði Jan-
ata-bandalagið útslagið og hún hrökklaðist
frá völdum.
En þar sannaðist enn einu sinni, að það er
ekki nóg að skipta um stjórnanda. Eitt og sér
er það yfirborðslegt og ekki líklegt til að
breyta neinu, nema hinn nýi stjórnandi sé
afburðamaður. Desai, aldurhniginn sérvitur
pólitíkus og gamall samstarfsmaður tók við
og þann skamma tíma sem hann sat við völd,
tókst honurn að fara langt með að gera að
engu þann árangur sem Indiru-stjórnin hafði
náð, einkum í efnahagsmálum.
Pegar Indira Gandhi komst á ný til valda
1980 kölluðu menn það mestu pólitísku upp-
risu samtíðarinnar. En Indira náði aldrei
sömu galdratökunum, hvorki á mönnum né
málum. Það var engu líkara en missir sonar
hennar, Sanjay, sem fórst í flugslysi 1978,
hefði rænt hana dómgreind og þeirri hug-
myndaauðgi og eldmóði sem einkenndi fyrri
stjórnartíma hennar. Um endalok hennar
þarf ekki að fara mörgum orðum. hún féll
fyrir byssukúlu öfgamanna síka þann 31.
október 1984. En hafði áður, með einhverj-
um neista af sínum gamla refsskap, tryggt að
ekki myndi hvarfla að Congress (I) annað en
kjósa Rajiv, son hennar til að taka við.
Sirimavo Bandaranaike á Sri Lanka var
fyrsta ekkjan. Sri Lanka haföi fengið sjálf-
stæði frá Bretum 1948. Stephan Senanayke
sem hafði verið atkvæðamestur í sjálfstæðis-
baráttunni komst til valda og stofnaði Sam-
einaða þjóðarflokkinn. Honum virtist vera
mjög í mun að jafna eldgamlan ágreining
milli tamíla, sem eru í minnihluta og sinha-
lesa sem gerðu tilkall til allra helstu valdaem-
bættanna.
Pá kom til skjalanna Solomon Bandaranai-
ke sem hafði áður fylgt flokki Senanayke en
stofnaði nú Frelsisflokk Sri Lanka og hann
boðaði umfangsmiklar og býsna nýstárlegar
hugmyndir ískipan efnahagsmála, hann vildi
losa Sri Lanka undan áhrifum erlendra ríkja
og fjármagni þeirra. Þegar hann komst svo til
valda eftir nokkur átök 1956 var greinilegt,
að jafnréttismál voru ekki megininntakið í
baráttumálum hans og sinhalesar styrktu sig
enn í sessi þau þrjú ár sem hann ríkti. Banda-
ranaike var ráðinn af dögum 1959 í kjölfar
harðvítugrar valdabaráttu innan hans eigin
flokks. Prátt fyrir að hann hafði átt undir
högg að sækja gátu keppinautar hans ekki
komið sér saman um eftirmann hans. Áður
en langt var um liðið tók Sirimavo við stjórn-
artaumum og menn gerðu sér innan tíðar
grein fyrir, að hafi bóndi hennar sýnt harð-
fylgi í að gera tungumál sinhalesa að þjóðar-
tungu og beitt tamíla ofríki í embættaveiting-
um. svo að nokkuð sé nefnt, var Sirimavo
staðráðin í að ganga miklu lengra.
Hún boðaði ómengaðan sósíalisma, að
eigin sögn, þjóðnýtti innlend og erlend fyrir-
tæki í landinu eða tók þau eignarnámi og
stjórnin herti allt eftirlit með viðskiptum og
iðnaði á þeirri forsendu það væri hagsmun-
um Lanka fyrir bestu og þannig mætti einnig
hafa hemil á minnihlutahópnum, tamílum.
Mörgum þótti fljótlega sem vinstritilburð-
ir Bandaranaike kæmu ekki heim og saman
við trú landsmanna og sökuðu forsætisráð-
herrann um að fótum troða trúna. Meirihluti
sinhalesa er Búddatrúar, en flestir tamíla eru
hindi. Þjóðarbrotin rækja mjög trú sína og
Bandaranaike sá of seint að hún hafði van-
metið þennan þátt í lífi landa sinna.
Flokkur hennar beið ósigur í kosningum
1965 og henni var í fjöldamörg ár bönnuð
þátttaka í stjórnmálum. Hún hefur þó látið í
sér heyra einkum seinni ár, eftir að Jayawar-
dene, núverandi forseti hefur leyft henni að
tjá sig opinberlega. En hún verður varla
manneskjan sem greiðir úr hörmungum
Lanka. Það er greinilegt að tími hennar er
liðinn og stjórnviska hennar varla til að falla í
stafi yfir.
Eiginmaður Corazon Aquino, Benigno,
hafði verið skeleggur andstæðingur Ferdin-
ands Marcos forseta, eins og alkunna er.
Hann hafði verið í fangelsi, síðar sendur í
útlegð og var að snúa heim til að taka upp
baráttuna gegn spilltum Filippseyjaforseta
þegar hann var skotinn á dramatískan hátt er
hann var að stíga úr flugvél á Manilla-flug-
velli.
Corazon Aquino hafði enga reynslu af
stjórnmálum og virðist ekki hafa haft áhuga
á þeim að heldur. En maður hennar var orð-
inn píslarvottur, hann var tákn hins heiðar-
lega manns og hreinlynda, þegar Marcos var
tákn spillingar. Ekkja hans hlaut að vera
rétti aðilinn til að sameina þjóðina. Og víst
var hún það á sínum tíma. Ekki út á eigin
verðleika, heldur vegna minningarljóma
27