Þjóðlíf - 01.05.1988, Blaðsíða 35

ERLENT
Meðal hvítra hefur Jesse unnið óvænta sigra — og vinnur hjörtu ungra sem aldinna.
unum. Kosið er í nóvember fjórða hvert ár,
og stendur valið milli forsetaefna demókata-
og repúblikanaflokksins. Flokkarnir ráða
því sjálfir hvernig þeir haga vali á forsetaefn-
um, og er valdið í höndum landsfundanna
sem eru haldnir um sumarið fyrir nóvember-
kosningarnar. Sá frambjóðandi sem aflarsér
flestra fulltrúa á landsfund, hlýtur útnefn-
ingu flokks síns. Landsfundarfulltrúarnireru
aftur kosnir í svonefndum forkosningum
sem eru haldnar í hverju fylkinu á fætur
öðru, allar götur frá því í janúar fram í júní.
Forkosningum er senn að ljúka þegar þessi
grein birtist og orðið ljóst að George Bush
hefur aflað sér nægilega margra fulltrúa á
landsfund repúblikana og verður því forseta-
efni þeirra. Fljá demókrötum var um skeið
tvísýnt hvor þeirra Jesse Jacksons eða Mike
Dukakis yrði fyrir valinu. en núna er ljóst að
Dukakis fylkisstjóri Massachusetts verður
kjörinn forsetaefni þeirra. Jesse dregur sig
ekki í hlé við svo búið, hann keppir í þeim
forkosningum sem eftir eru, enda á hann
bæði digra kosningasjóði og gengur fleira til
en keppnin um forsetaframboðið. Honum er
núna mest umhugað að treysta valdastöðu
sína í demókrataflokknum. Hann eggjar
menn til að fella George Bush í nóvember og
standa þétt saman um framboð demókrata.
Flestum ber saman um að Dukakis geti ekki
valið sér varaforsetaefni í trássi við vilja Jes-
se Jackson. Sömuleiðis muni hann hafa hönd
í bagga með val á mönnum í aðrar stjórnar-
stöður.
Traustir liðsmenn
Jesse hefur þegar sannað svo ekki verður um
villst að hann er ómissandi í kosningasigri
demókrata.Honumtókst íþessari umferð að
fylkja langflestum svörtum mönnum og
mörgum hvítum undir sínu merki. Meðal
fylgismanna hans fjölgar ört hvítum mennta-
mönnum með meðaltekjur, en sá hópur er í
fararbroddi við stefnumótun demókrata-
flokksins. Lágtekjumenn í hópi hvítra eru á
hinn bóginn erfiður hópur. Þar er sums stað-
ar grunnt á kynþáttahatrinu. Jesse hefur
reynt að höfða til þeirra með áherslu á bar-
áttu gegn atvinnuleysi og hann hefur mælt
með hækkun lágmarkslauna.
Frábrugðið öðrum frambjóðendum er
fylgi Jesse mjög öflugt, menn kjósa hann af
sannfæringarkrafti — ekki vegna þess að
hann sé illskástur. Bush og Dukakis hafa
fengið flest atkvæði í forkosningunum, en
skoðanakannanir benda á hinn bóginn til
þess að það sé mun ótraustara fylgi en eld-
heitir aðdáendur Jacksons. Hann er af þess-
um sökum þegar orðinn einn fremsti leiðtogi
demókrata, enda verður honum tíðrætt um
nauðsyn á samstöðu í haust.
Jesse hefur mildast frá því 1984, jafnvel
þótt stjórnmálastefna hans hafi lítið breyst.
Hann forðast hörkulegar og hvatvíslegar
yfirlýsingar, en leggur þess í stað áherslu á
bjartsýni og vongleði. „Down with dope, up
with hope“, kveður við á kosningafundunum
— niður með dópið, upp með vonina. Hann
hefur gert baráttuna gegn fíkniefnum að
einu helsta stefnumáli vinstri manna, en
áður virtust hægrimenn hafa einkaleyfi á ein-
urð í þeim efnum. Jackson vill meðal annars
beita viðskiptaþvingunum, öflugri landhelg-
isgæslu og flotanum til að stöðva innflutning
eitursins. Ennfremur umfangsmikla herferð
til að koma í veg fyrir að ungt fólk hefji
notkun fíkniefna og til að hjálpa þeim sem
hafa ánetjast.
Straumhvörf
Jesse Jackson væri kallaður sósíaldemókrati
á Norðurlöndum. Honum verður tíðrætt
um efnahagsofbeldi og það að Reaganstjórn-
in hafi gert þá ríku ríkari og þá fátæku fátæk-
ari. Jesse segir að Reagan sé Hrói höttur
með öfugum formerkjum. Núna þurfi aukin
ríkisafskipti íheilbrigðismálum, barnagæslu,
menntun, málefnum launafólks og bænda.
Evrópumönnum þykir ríkja skálmöld í
bandarískum heilbrigðismálum, um 30 mill-
jónir landsmanna njóta engrar sjúkratrygg-
ingar og daglega fréttist af fjölskyldum sem
verða gjaldþrota vegna sjúkrahússkostnaðar
þegar heimilismaður veikist.
Jesse hefur lagt til að lífeyrissjóðum launa-
fólks verði skylt að kaupa ríkisskuldabréf,
svo að stjórnvöld geti notað peningana í fjár-
festingar eins og verkamannabústaði og
samgöngumannvirki. Þetta hljómar kunnug-
Iega á Norðurlöndum, en hefur vakið mikla
athygli og jákvætt umtal hér í Bandaríkjun-
um. Stjórnmálastefna Jacksons skilaði sér
vel inn í umræðuna meðal demókrata, hon-
um er það vandalaust að útlista hvernig hægt
sé að koma þeim stefnumálum í framkvæmd.
Sumir halda því fram að hann sveigi demó-
krata allt of langt til vinstri, en sjálfur segir
Jesse að kjósendur flokksins hafi nálgast sín-
ar skoðanir. Víst er að á landsfundi demó-
krata í Atlanta í júlí mun áhrifa Jesse Jack-
sons gæta verulega, bæði í stefnumótun og
við mannaval.
í fyrsta skipti í sögu Bandaríkjanna hafa
hvítir kjósendur — og raunar svartir einnig
— alvarlega hugleitt þann möguleika að
svartur maður tæki við stjórn Hvíta hússins í
Washington. Jackson stóð um tíma jafnfætis
Dukakis í forkosningunum og rúmlega
helmingur kjósenda í Wisconsin kaðst líta
hann jákvæðum augum fyrir forkosningarn-
ar þar. En hann fékk aðeins fjórðung at-
kvæða í Wisconsin, fólk kaus Dukakis vegna
þess að það taldi hann eiga meiri möguleika
á að sigra George Bush í nóvember.
Fyrir nokkrum áratugum komst baráttan
fyrir rétti svartra manna og annarra minni-
hlutahópa á skrið hér í Bandaríkjunum.
Svartir menn tóku að nýta sér kosningarétt-
inn. Ýfingar og misrétti af völdum kynþátta-
haturs eru síður en svo úr sögunni, en fram-
boð Jesse Jacksons er á góðri leið með að
valda straumhvörfum í bandarískum stjórn-
málum.
-JÁS
33