Þjóðlíf - 01.05.1988, Blaðsíða 13

INNLENT
Þjóðhátíðarsjóður að
þrotum kominn
„Endemis
vitleysa"
„Þetta er endemis vitleysa. Sjóöurinn hef-
ur ekkert rýrnaö aö raungildi, nema síö-
ur sé“, sagði Magnús Torfi Ólafsson, for-
maður stjórnar Þjóöhátíöarsjóös þegar
tölur um hrun sjóðsins voru bornar undir
hann.
„Þessar tölur standast alls ekki hjá ykk-
ur. Þið þurfið greinilega aö fá einhvern til
aö reikna þetta upp á nýtt. Staðreyndin er
sú að höfuðstóll sjóðsins hefur haldist
óskertur og verið aukinn, m.a. vegna sölu
Seðlabankans á minnispeningunum í til-
efni 100 ára afmælis bankastarfsemi í
landinu. Við höfum í hvívetna farið eftir
skipulagsskrá sjóðsins um að skerða ekki
höfuðstólinn“, sagði Magnús Torfi Ólafs-
son.
Þjóðhátíðarsjóður var settur á laggirnar með
sérstakri skipulagsskrá árið 1977. I hann
voru settar 300 milljónir gamlar krónur fyrir
ágóða af sölu minnispeninga vegna 1100 ára
afmælis íslandsbyggðar árið 1974. Sjóðurinn
skyldi ávaxtaður af Seðlabanka á bestu kjör-
um hvers tíma. Tekjum hans er skipt á milli
Þjóðminjasafns og Náttúruverndarráðs sem
fá 25% hvort, en helmingi er úthlutað til
einstaklinga og stofnana sem sækja um styrki
hjá sjóðnum. Nú er svo komið að Þjóðhátíð-
arsjóður hefur minnkað um helming síðan til
hans var stofnað og með sama áframhaldi
verður hann að engu á fáeinum árum.
Samkvæmt útreikningi Hagfræðideildar
Seðlabankans jafngildir stofnfé sjóðsins um
75 milljónum. miðað við lánskjaravísitölu 1.
maí 1988. í Þjóðhátíðarsjóði eru hins vegar
ekki nema 39 milljónir. Höfuðstóllinn hefur
því minnkað um helming.
í skipulagsskrá er til þess ætlast að höfuð-
stóll haldist óskertur en tekjum úthlutað eftir
því sem kveðið er á um og sjóðsstjórn ákveð-
ur.
„Eyðist upp“
„Það er því miður eins með þennan sjóð
og margt það sem til góðs er, að hann
eyðist með tímanum", sagði Sveinbjörn
Hafliðason, starfsmaður Seðlabankans
og ritari Þjóðhátíðarsjóðs, þegar hann
var inntur álits á því að sjóðurinn væri að
þurrkast upp.
Sjóðurinn hefur verið ávaxtaður á rík-
isskuldabréfum, sem vitaskuld eru verð-
tryggð, en vextir síðustu 10 ára hafa verið
mjögmismunandi,alltfrá3% til9%. Það
hefur ekki dugað til. „Við höfum reynt að
afla sjóðnum nýrra tekjustofna", sagði
Sveinbjörn. „Seðlabankinn ákvað að
ágóði af sölu minnispeninga vegna 100
ára bankastarfsemi á íslandi rynni í Þjóð-
hátíðarsjóð. Þessar tekjur hafa hins vegar
ekki verið miklar, því minnispeningarnar
seldust ekki sérlega vel. Höfuðstóll sjóðs-
ins hefur minnkað og verði ekkert að gert
mun hann eyðast upp".
Stjórn sjóðsins hefur frá upphafi verið
nánast óbreytt. 1978-86 var hún svo skipuð:
Björn Bjarnason aðstoðarritstjóri, formað-
ur, Gísli Jónsson menntaskólakennari, vara-
formaður, Gils Guðmundsson fv. forseti
sameinaðs alþingis, Eysteinn Jónsson fv.
ráðherra og Jóhannes Nordal Seðlabanka-
stjóri. Formaður er skipaður af forsætisráð-
herra, alþingi velur þrjá og Seðlabanki til-
nefnir einn. Arið 1986 vék Gísli Jónsson úr
stjórninni og Magnús Torfi Ólafsson tók við
formennsku af Birni Bjarnasyni. Sjóðstjórn-
armenn þiggja ekki laun fyrir störf sín, sam-
kvæmt skipulagsskrá.
Framlög Þjóðhátíðarsjóðs voru talsverður
búhnykkur fyrir Þjóðminjasafn og Náttúru-
verndarráð, enda fengu þessar stofnanir sem
svarar um fjórum milljónum hvor árið 1978.
Nú nemur styrkurinn hins vegar aðeins rúm-
lega einni og hálfri milljón króna og er glöggt
dæmi um dapurlega þróun sjóðsins.
Það eru einkum tvær ástæður fyrir rýrnun
Þjóðhátíðarsjóðs. Annars vegar er það að
vextir af ríkisskuldabréfum hafa verið frekar
lágir til skamms tíma og ágóði sjóðsins af
þeim lítill. Þess vegna hefur verið gengið á
höfuðstólinn.
Það hlýtur að vera álitamál hvort Seðla-
bankanum hafi tekist að uppfylla þá kvöð
sem á hann er lögð í skipulagsskrá — að
ávaxta sjóðinn með „hagkvæmustu kjörum á
grundvelli verðtryggingar". Þjóðhátíðar-
sjóður er að þurrkast upp. Hægt og hljótt.
Seðlabankinn hefur ekki ávaxtað Þjóðhátíðarsjóð með neinum glæsibrag.
13