Þjóðlíf - 01.05.1988, Blaðsíða 5

VIÐSKIPTI
Hin hliðin á umskiptum í efnahags-
lífi Evrópu: Evrópukreppa verkalýðsins.
Einar Karl Haraldsson ritstjóri
skrifar .............................. 49
Smáfréttir ........................... 55
Ágóði af alkóhólistum. Atvinnugrein
sprottin af íslensku hugviti
skilar miklum gjaldeyristekjum
í þjóðarbúið ......................... 56
Finnar eiga fé í sovéskum bönkum .... 58
HEILBRIGÐISMÁL
íslendingar meðal verst tenntu þjóða
heims ................................. 54
Hákarlalýsi gegn krabbameini.......... 61
Hundaæði í Finnlandi ................. 62
Smáfregnir af ýmsum heilbrigðismálum 64
NEYTENDUR
„Við erum ekki rannsóknarréttur" segir
Auður Eydal forstöðumaður Kvik-
myndaeftirlits ríkisins ............. 65
UPPELDISMÁL
Annarra manna krakkar. Eyjólfur
Kjalar Emilsson heimspekingur
skrifar um viðhorf fullorðinna
til barna............................ 69
ÝMISLEGT
Bflar
Ásgeir Sigugestsson skrifar um
dapurleg örlög sögulegs trukks ........ 75
Krossg.'ta ............................ 78
Leiðari
Að tengjast Evrópu
Hvort sem íslendingum líkar betur eða verr, er Evrópa að þróast hratt sem ein
markaðsheild í samkeppni á alþjóðamarkaði við aðrar blakkir, Bandaríkin og Japan
sérstaklega. Framundan er meiri fríverslun en áður hefur þekkst milli Evrópuríkjanna og
framleiðsluhættir og samskiptahættir þjóðanna taka örum breytingum. í upphafi Evópu-
umræðunnar hafa íslenskir stjórnmálamenn tekið dræmt í breytingar á samskiptum okkar
við Evrópubandalagið og vísað til þess sem allir landsmenn eru sammála um; við viljum
vernda landhelgina okkar, sjálfstæðið og viljum halda í þá samninga sem við höfum við
bandalagið. En er nóg að gert?
í Þjóðlífi að þessu sinni er afar fróðleg grein eftir Einar Karl Haraldsson um þá hlið
Evrópuntarkaðarins sem snýr að samtökum launafólks. Þar kemur fram að finnski
heimspekingurinn Georg Henrik von Wright hefur skilgreint núverandi þróunarstig á
skipulagi framleiðslunnar á eftirfarandi hátt: „Það er verið að losa um tengsl iðnvæddra
framleiðsluhátta, sem byggja á vísindum og tæknikunnáttu, við þjóðríkin. Iðnfyrirtækin
brjótast út úr sínum hefðbundnu félagslegu og pólitísku römmum. Saman mynda þau
sjálfstætt kerfi sem þróast eftir eigin lögmálum.-1 Þróun í þessa veru sem gæti verið
einungis á forsendum markaðshagsmuna en ekki á forsendum launafólksins er hættuleg.
í greininni kemur fram sú mikla bjartsýni sem um þessar mundir ríkir um sameinaða
Evrópu, Evrópu sem þekkir ekki önnur landamæri en álfunnar, Evrópu þar sem ríkir
friður, hagsæld og hamingja. Dæmi er tekið úr leiðara í Dagens Nyheter: „Það má líta á
hugsýnina um Vestur-Evrópu — kannski Evrópu — án landamæra sem mótmæli gegn
þjóðernishyggju og síngirni. Fríverslun stuðlar að friði; deilur milli Evrópuríkja eru nú
settar niður við samningaborðið. Samtímis felur Evrópubandalagið í sér viðleitni til þess
að efla velferð á grunni fjölmenns heimamarkaðar. Það er ekki hægt að neita því að
efnahagsleg rök fyrir fríverslun eru sterk. En það eru ekki aðeins fjármagnshreyfingar
sem eru alþjóðlegar. Umhverfismál, menningarmál, samgöngur og vísindi eru alþjóðleg
fyrirbæri og þar með manneskjurnar einnig. Að vera fríverslunarsinni er jafn réttmætt og
að vera umhverfissinni — og jafn yfirþjóðlegt".
Það er auðvitað ljóst að ísland getur aldrei sett sig skilyrðislaust undir alger fríverslun-
arákvæði í Evrópubandalaginu né heldur gengið eins og stórþjóð inn í það bandalag. En
það er jafn ljóst að þær breytingar eru að verða og eiga eftir að verða á verslun og
viðskiptum milli Evrópuþjóða og á alþjóðlegum markaði að íslendingar geta ekki setið
hjá. íslendingar ættu að hafa frumkvæði að framtfðarsamningum við Evrópubandalagið,
þar sem tekið er tillit til menningarlegrar sérstöðu og með fullkominni viðurkenningu á
sjálfstæði þjóðarinnar.
Þærbreytingarsem verða rnega heldurekki vera á kostnað launafólksins. Það verður að
taka þátt í breytingunum annars gæti farið mjög illa. „Við verðum að berjast gegn því að
vinnumarkaðurinn geti losað sig við fólk eins og iðnaðurinn losar eiturefni í sjóinn. Slíka
félagslega losun verður að stöðva," segir Guy Spitaels leiðtogi belgískra sósíalista. „Ann-
ars verður atvinnulífið harðneskjulegt og ómanneskjulegt í óviðunandi vinnuumhverfi.
Það tjóar ekki að vinna fólk til fylgis við Evrópuhugsjónina eingöngu með flottum ræðum
evrókrata og evróvina. Evrópa verður að njóta víðtæks stuðnings meðal alþýðu manna.
Evrópa verður að hafa hjarta."
Óskar Guðmundsson
Útjíefandi: Félagsútgáfan h.f. Vesturgötu 10, box 1752,121 Reykjavík, sími 621880. Stjórn Félagsútgáfunnar: Svanur
Kristjánsson, Björn Jónasson, Ásgeir Sigurgestsson. Jóhann Antonsson, Pétur Reimarsson. Varamenn: Árni
Sigurjónsson, Brynjar Guömundsson. Framkvæmdastjóri: Ólafur Sigurösson. Ritstjóri Þjóölífs: Óskar Guömunds-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Hrafn Jökulsson. Erlendir fréttaritarar: Arthúr Björgvin Bollason (Múnchen), Ásgeir
Friögeirsson (London), Einar Karl Haraldsson (Stokkhólmi). Guörún Helga Siguröardóttir (Finnland), Ingólfur V.
Gíslason (Lundi), Jón Ásgeir Sigurösson (New Haven), Ragnar Baldursson (Tokyo). Innlendir fréttaritarar:
Jóhannes Sigurjónsson (Húsavík), Páll Ásgeirsson (ísafjöröur). Smári Geirsson (Neskaupstaöur), Sveinn Helgason
(Selfoss). Auglýsingastjóri: Hrannar B. Arnarsson. Skrifstofustjóri: Eiríkur Stephensen. Setning, umbrot, filmu-
vinna, prentun og bókband: Prentstofa G. Benediktssonar Kópavogi. Áskriftasími: 621880. Auglýsingasímar: 26450
og 28149. Dreifing: Ævar Guömundsson, sími 38838 og bílasími 985-23334.
5