Þjóðlíf - 01.04.1989, Side 62

V í SI N DI
Sigurður H. Magnússon við jaðar Bæjarstaðarskógar. í baksýn er Morsárjökull. í forgrunni sjást sjálfssánar ungar birkiplöntur,
sem eru að nema land á lítið grónum aurum.
(Ijósm. Borgþór Magnússon)
ur frá sumrinu 1987 verið unnið að rannsókn-
um á notagildi birkis við landræðslu. Þær eru
unnar í samvinnu við Skógrækt ríkisins og
Landgræðslu ríkisins en þessar stofnanir
vinna jafnframt að víðtækari athugunum á
birki. Til rannsóknanna fékkst styrkur úr
Vísindasjóði og þær hafa einkum verið í
höndum líffræðinganna Sigurðar H. Magn-
ússonar og Borgþórs Magnússonar. Rann-
sóknir þeirra félaga hafa beinst að því að
kanna fyrstu stig í tilurð birkiskóga, þ.e.
hvað þarf til að skóglaust land klæðist birki-
skógi og þá einkum áhrif svarðar og jarðvegs
á spírun birkifræja og afföll ungra birki-
plantna.
Þeir sáðu birkifræi í mismunandi gróður-
lendi og hafa fylgst með spírun fræs, vexti og
afföllum kímplantna og hvort hægt sé að
draga úr neikvæðum áhrifum á nýliðun með
einum eða öðrum liætti. Helst kemur til
greina að finna heppilegasta sáningartíma,
gefa áburð og ef til vill rjúfa gróðurþekju
áður en sáð er. Auk þess er ljóst að nota þarf
fræ af heppilegum kvæmum því þau eru ólík
að eiginleikum.
íslenskar grunnrannsóknir á þessum þátt-
um eru afar takmarkaðar, en að einhverju
gagni kentur að kynna sér erlendar rann-
sóknir og þær geta að minnsta kosti orðið
leiðbeinandi við sambærilegar rannsóknir
hérlendis. Hitt er ekki síður um vert að ýmsir
brautryðjendur í skógrækt hér hafa komið
birki til með sáningu og það með allgóðum
árangri. Við Gunnarsholt á Rangárvöllum er
svonefndur Gunnlaugsskógur sem óx upp af
birkifræi sem Gunniaugur Kristmundsson
sáði þar fyrir rúmum 40 árum. Fræið fékk
Gunnlaugur hjá Ragnari í Skaftafelli. Upp af
þessu fræi spratt vænn birkilundur og eftir að
tré í honum urðu fræbær tók hann að breið-
ast út með sjálfsáningu og birkið á þessum
slóðum er enn að nema nýtt land.
Kofoed Hansen skógræktarstjóri sáði
birkifræi í algróna jörð en rauf með torfljá
gróðurþekjuna á blettum og sáði þar í
fræinu. Þessi aðferð tókst býsna vel og vitnar
t.d. birkilundur frá 1928 á Stóru-Hámundar-
stöðum á Arskógsströnd um það, svo og
lundur við heimreiðina að Haukadal í Bisk-
upstungum, sem sáð var til 1941.
Þjóðlíf tók Sigurð H. Magnússon tali og
spurði hann fyrst hvort hann telji að birki-
sáning geti orðið raunhæf leið í landgræðslu?
— Já, ég tel það. Birki hefur ýmsa eigin-
leika sem gerir það hentugt til landgræðslu. í
fyrsta lagi má nefna að birki er íslensk teg-
und og er því aðlöguð erfiðum skilyrðum og
því veðurfari sem hér ríkir. Einnig verður að
telja það kost að birkið er frumherji, þ.e.
getur komist á legg í landi sem er að byrja að
gróa upp. En birki er ekki einungis frumherji
heldur viðhelst það einnig lengi í gróðurrík-
inu og myndar með tímanum allstöðugt
gróðursamfélag, þ.e.a.s. birkiskóg.
Hvers konar land niá helst græða upp nieð
þessum hætti?
— Þær tilraunir sem nú eru í gangi eiga
meðal annars að gefa svör við slíkum spurn-
ingum, en þar sem þeim lýkur ekki fyrr en að
nokkrum árum liðnum er ef til vill of snemmt
að gefa einhlít svör á þessu stigi. Samkvæmt
þeirri reynslu sem fengist hefur úr tilraunun-
um hingað til, auk erlendra rannsókna og
athugana, skiptir höfuðmáli að velja land
sem ekki er algróið. Skýring þess er sú að
62