Þjóðlíf - 01.09.1990, Blaðsíða 71

H
Simpansar virðast jafn vel að sér ígrasalækningum og innfæddir afríkubúar. Hinir síðarnefndu
gera sér te afþessum plöntum ogneyta þess hafiþeir orðið fyrir áverka eða magakveisa angriþá.
þeirra. Menn væntu þess að svarsins væri
að leita í því sem frá öpunum kæmi og því
leituðu fremdardýrafræðingarnir uppi
saur þeirra og grannskoðuðu. Heil pilju-
blöð fundust í yfir 400 sýnum, stundum
voru þau snyrtilega brotin tvöföld saman.
Svo vel vill til að saursýni frá simpönsum
eru til allt frá 1964, er Goodall hóf rann-
sóknir sínar. Saursýnunum safnaði hún
þar eð hana fýsti að vita hvers konar fræ
þeir ætu.
Reyndar tók Goodall fyrst eftir pilju-
blöðunum í saurnum en áttaði sig ekki á
því að tilvist þeirra þar hefði einhverja
þýðingu. Þar eð laufblöðin voru ekki
tuggin kom vart til greina að þeirra væri
neytt vegna fæðugildis eða æskilegra
trefjaefna. Er blöðin voru síðar skoðuð
nákvæmlega í smásjá kom í ljós að þau
voru alsett örfínum rifum, nægilega stór-
um til að hleypa út ýmiss konar efnum er
blöðin bærust eftir meltingarveginum.
Árið 1983 lýstu Wrangham og Toshis-
ada Nishida þeirri skoðun sinni að pilju-
blöðin væru hugsanlega fæðuörvi eða
lystauki simpansanna. Rannsóknir þeirra
sýndu þó fram á að þeir átu hvorki meira
né minna eftir að hafa neytt piljublaðanna.
Líffræðingunum kom þá til hugar að
simpansarnir ætu pilju einungis á vissum
tíma árs, rétt eins og við snæðum hákarl og
brennivín á þorra. Það reyndist víðs fjarri
raunveruleikanum, þeir átu pilju jafnt í
apríl sem október. Að þessu afsönnuðu
varð til sú tilgáta að í piljunni væru ein-
hver afeitrandi efni, verkjastillar eða
græðandi efni. Ef því er sleppt að nokkrir
apar seldu upp eða grettu sig rétt eins og
þeir hefðu sett ofan í sig ólyfjan varð ekki
vart nokkurrar óeðlilegrar hegðunar hjá
þorra apanna.
Reyndar kom Wrangham á nokkurs
konar bragðprófun, því bæði simpansar
og menn forðast yfirleitt yfirþyrmandi
bragðvonda hluti. Skemmst er frá því að
segja að bragðprófunin leiddi ekki til
nokkurrar niðurstöðu. Líffræðingarnir
voru ráðþrota: hvað í ósköpunum fengu
apaskrattarnir út úr því að éta þessa pilju?
Er þeir komust að því hve algengt það
var að fólk notaði pilju til lækninga varð
það eðlilegur þankagangur að láta sér
detta það í hug að simpansarnir ætu þessi
sérstöku blöð sér til heilsubótar og í lækn-
ingaskyni.
Innfæddir, sem eru af Tongweætt-
flokknum, gera sér te úr laufblöðum til að
græða áverka, brunasár og önnur útvortis
mein og ennfremur við iðrakveisu, oft af
völdum orma. Bæði menn og simpansar
nota sömu þrjár tegundirnar, móspilju (A.
mossambicensis), rytjupilju (A. rudis) og
burstapilju (A. pluriseta). I ljós hefur
komið að sumar piljutegundir sem apar
neyta aldrei eru einnig hunsaðar af mönn-
um. Báðar dýrategundirnar neyttu fyrst
og fremst laufblaða af pilju en síður ann-
arra plöntuhluta.
„Ég varð furðu lostinn
yfir þessari vitneskju
simpansanna og
innfæddra afríkubúa,
sem þeir höfðu aflað sér
án þess að búa yfir nú-
tímaefnagreiningar-
tækni og auk þess vissu
þeir að virka efnið var
einungis að finna í
ungum laufblöðum
piljuplantna", sagði
Rodriguez.
ÞJÓÐLÍF 71