Þjóðlíf - 01.03.1991, Blaðsíða 19

fræðimenntað starfsfólk á barnageðdeild
eina fólkið, sem ræður við þessi erfiðu,
hegðunartrufluðu börn. En inni á sjúkra-
húsdeildinni ná börnin ekki að tengjast
neinum traustum, varanlegum böndum,
hvorki fullorðnum né börnum. Starfsfólk-
ið kemur og fer, er á síbreytilegum vökt-
um og ný og ný börn eru lögð inn til
skammrar dvalar. Börnin verða vegalaus-
ari og tengslatruflanir þær sem voru fyrir
geta orðið enn fastari hluti af persónu-
byggingu þeirra, ef þau dvelja í slíku af-
brigðilegu umhverfi lengur en í nokkra
mánuði.
Félagsmálastofnanir eru á þessu stigi
venjulega búnar að gera tilraunir til að
vista börnin í fóstri. Stundum hefur verið
búið að draga þá ályktun að fóstur sé ekki
rétta úrræðið, en ekki verið kostur á öðru.
Hegðunartruflanir barnanna og flókinn
persónuleiki þeirra er ofvaxinn skilningi
og getu venjulegs fólks, ekki síst ef ófull-
nægjandi aðstoð fagmanna bætist við, eins
og oft gerist eftir að börn eru komin í
fóstur.
Ófullnægjandi fóstrun, sem endar í
uppgjöf er ósigur, sem bætir alvarlegu áf-
alli við öfugþróun barnanna. Þau sannfær-
ast þá kannski endanlega um það, að þau
séu ómöguleg, verst allra, engum til án-
ægju í veröldinni og vonlaust að neinn geti
þolað þau, hvað þá að nokkrum geti þótt
vænt um þau.
Hvað er þá til ráða? Eru engar ráðstaf-
anir til sem geta gert vegalausu
börnunum mögulegt að komast áfram inn
í venjulegt mannlíf? Er fagfólkið komið í
þrot?
Nei. Fagfólkið er ekki komið í þrot.
Samfélagið er komið í þrot. Fagmennirn-
ir, geðlæknar, sálfræðingar, félagsráðgjaf-
ar, kennarar og uppeldisfræðingar hafa
lengi verið að benda á hvað gera þurfi.
Meðferðarheimili er lausnin, ekki eitt,
heldur nokkur lítil sérhæfð heimili. Sum
börnin verða að fá þar samastað til lang-
frama, allt til fullorðinsára, en önnur ná
sér það vel á strik eftir dvöl á slíku heimili í
eitt til tvö ár, að þau geta snúið aftur til
foreldra eða farið í langtímafóstur.
Hvað er meðferðarheimili? Það er lítil
heimiliseining, sem rekin er af sérlærðu
fólki fyrir 3 til 6 börn. Meðferðarheimili
líkjast á flestan hátt venjulegu tryggu og
öruggu heimili. En það krefst ríkulegrar
fagmennsku og reynslu frá forstöðufólk-
inu að gera heimilið að uppbyggilegum
Barnaheill hafa gert
úrbætur í vanda
vegalausra barna að
einu af
höfuðviðfangsefnum
starfsemi sinnar.
Vonandi tekst fljótlega
að fá valdhafa til að
stefna í þá átt sem
fagmennirnir eru að
vísa.
anna þurfa að vera með þeim hætti að
möguleiki sé á að njóta þeirra kosta sem
borgin býður upp á eins fljótt og börnin
eru fær um að notfæra sér þá. Oftast eru
þau rekin af sálfræði- eða uppeldisfræði-
menntuðum hjónum í tengslum við þeirra
eigin heimili, með ríkulegri aðstoð mennt-
aðs aðstoðarfólks.
Aldrei má gleyma þeirri staðreynd, að
meðferðarheimili er dýrt úrræði. Ef of
mikið er sparað, er hætt við að í stað með-
ferðar komi geymsla, sem ekki leiðir til
annars en að gera vegalausu börnin að
vegalausu fullorðnu fólki.
íslenskt samfélag er að mínu áliti næmt
á eigin vankanta. Oftast er það svo að
samvinna einkaaðila og opinberra aðila
fyllir upp í þau skörð sem vakin er athygli
á að fyrirfinnist í samfélaginu. Fagfólki,
sem veit af vanköntunum ber skylda til að
vekja athygli á þeim. Barnaheill hafa gert
úrbætur í vanda vegalausra barna að einu
af höfuðviðfangsefnum starfsemi sinnar.
Vonandi tekst fljótlega að fá valdhafa til að
stefna í þá átt sem fagmennirnir eru að
vísa.
Eins og hér hefur komið fram, eiga
vegalausu börnin gjarnan foreldra
sem hafa búið við afleitar aðstæður í upp-
vexti sínum. Foreldrarnir voru kannski
„vegalausir" sjálfir. Ef ekki verður að gert
eru allar líkur á að næsta kynslóð verði
vegalaus líka, —að börn barnanna, sem
við erum nú að vekja athygli á verði vega-
laus — tilfmningalega eða siðferðislega
trufluð. Með réttum ráðstöfunum má
brjóta þessa örlagakeðju.
0 0
Feimið barn.
griðastað í lífi vegalausu barnanna þrátt
fyrir hegðunartruflanir þeirra og van-
traust á fólki. Löng hefð og reynsla er fyrir
hendi um rekstur meðferðarheimila í
nágrannalöndum okkar og á Islandi hafa
verið rekin tvö meðferðarheimili um ára-
bil, eitt fyrir börn og annað fyrir unglinga.
Þessi íslensku heimili hafa að ýmissa áliti
aldrei fengið nægilega möguleika vegna
naumra fjárveitinga og ófullnægjandi að-
stæðna til að taka við sjúkustu einstak-
lingunum. En rekstur þeirra hefur gefið
dýrmæta reynslu, sem kemur til góða
þegar frambúðarlausn kemst í sjónmál.
Meðferðarheimili eru gjarnan staðsett í
útjöðrum borga, nægilega stutt frá barna-
geðdeild og öðrum sérhæfðum úrræðum
til að börnin geti haldið áfram meðferð
einu sinni til tvisvar í viku. Þau þurfa
einnig að hafa möguleika á að halda reglu-
bundnum tengslum við kynfjölskyldu
sína. Stutt þarf einnig að vera í sérhæfð
skólaúrræði. Aðstæður meðferðarheimil-
ÞJÓÐLÍF 19