Þjóðlíf - 01.03.1991, Qupperneq 54

UMSJÓN: HÁLFDAN ÓMAR HÁLFDANARSON OG
ÞURÍÐUR ÞORBJARNARDÓTTIR
Jarðarför Saljúts
Sovéska geimstöðin Saljút - 7
féll til jarðar árla morguns
föstudaginn 7. febrúar síðast-
liðinn.
Geimstöðin, sem vó um 40
tonn, steyptist til jarðar í hlíð-
um Andesfjalla í vestanverðri
Argentínu í Suður-Ameríku.
Sovéskir geimvísindamenn
reyndu síðustu mínútur jarð-
arfararinnar að beina stöðinni
til hafs en eldsneyti gekk til
þurrðar og gerði að engu þá
velviljuðu viðleitni takka-
stjórnenda í Sovétríkjunum.
Talið er að meginhluti geim-
stöðvarinnar hafi brunnið upp
er hún kom inn í andrúmsloft-
ið en að sögn talsmanna argen-
tínska varnarmálaráðuneytis-
ins náðu allt að hálfs annars
tonna þungir hlutir úr stöðinni
til jarðar.
Dagblaðið La Nacion skýrði
frá því að frú Delia Adela Gu-
evara de Palazzo hefði næstum
því orðið fyrsta fórnarlamb
rusls úr geimnum (loftsteinar
eru undanskildir). Brot úr
geimstöðinni, um hálft annað
kíló að þyngd, féll í bakgarð-
inn hjá henni og munaði aðeins
um einum og hálfum metra að
það kæmi henni í koll í bók-
staflegri merkingu!
Gallar sáðf rumanna koma
niður á börnunum!
Mikilvægi heilsuverndar
karla vegna barnsgetnaðar
hefur verið stórlega vanmet-
ið.
Þegar kona gengur með barn
er henni ráðlagt að hætta að
drekka og reykja og að fara í
einu og öllu varlega í sambandi
við eiturefni og geislun til þess
að draga úr líkum á fæðingar-
göllum í ófæddu barni (eða
börnum) hennar. Einnig er
Woody Allcn leikur sáðfrumu í
kvikmynd.
gengt að konur séu útilokaðar
frá störfum þar sem hætta er á
að þær verði fyrir hættulegri
geislun eða efnum. En líklegt
þykir að fæðingargallar geti
allt eins stafað af því að feður
komist í snertingu við hættu-
leg efni eða verði fyrir geislun.
Sífellt fleiri rannsóknir
benda til þessa en þrátt fyrir
það eru konurnar einar látnar
bera ábyrgð á heilsu fóstra sem
þær ganga með. Þetta er í raun
fráleitt þar eð karlmenn eru
meirihluti vinnuafls og því eru
meiri líkur á að þeir komist í
snertingu við hvers kyns skað-
leg efni. Það ætti því ekki síður
að gæta að heilsufari þeirra
þegar leitað er að orsökum
fæðingargalla.
í Bandaríkjunum fæðast ár-
lega 250.000 börn með fæðing-
argalla. Orsök þess er óþekkt í
sex af hverjum tíu tilfellum.
Þessar tölur ná ekki til þeirra
tilfella þar sem gallarnir eru
ekki augljósir en koma fram
þegar nokkuð er liðið frá fæð-
ingu, t.d. efnaskiptagallar og
hegðunarvandamál.
Rannsóknir á mönnum hafa
leitt í ljós að komist faðir í
snertingu við ýmis lyf, vín-
anda, geislun eða eiturefni á
vinnustað getur það leitt til alls
kyns eftirkasta í fjölskyldu
hans, t.d. andvana fæðinga,
fósturláta, vaxtarseinkunar
fyrir og eftir fæðingu, barna-
hvítblæði, heilaæxlis og hegð-
unarbreytinga. Af einhverjum
ástæðum eru margir tregir til
að viðurkenna þær staðreyndir
sem liggja fyrir um áhrif heilsu
föður á fósturþroskun.
Því hefur verið haldið fram
að kynkerfi kvenna geti hafnað
gölluðum sáðfrumum en það
hefur ekki verið staðfest. Sam-
kvæmt stöðlum alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar telst
karlmaður vera eðlilega frjó-
samur ef helmingur sáðfruma
hans er óskemmdur. Ekki er
vitað hvort skemmdar sáð-
frumur nái nokkurn tíma að
frjóvga egg en u.þ.b. helming-
ur fósturvísa nær aldrei ból-
festu í leginu og deyr. Skýring-
in gæti verið sú að lélegar
sáðfrumur hafi frjóvgað þau
egg-
Eistun eru mjög viðkvæm
líffæri. Sáðfrumur geta
skemmst af völdum efna eða
geisla á mörgum stigum
myndunar og á leið þeirra í
gegnum rásir kynkerfisins
(eistalyppu, sáðrásir og þvag-
rás). Mörgum flnnst því tíma-
bært að taka tillit til þessa
þegar menn vinna við áhættu-
söm störf. Til að útiloka fæð-
ingargalla af völdum þátta sem
tengjast slíkum störfum er
ekki nóg að koma í veg fyrir að
vanfærar konur vinni þau
heldur er einnig nauðsynlegt
að væntanlegir feðir séu vernd-
aðir.
54 ÞJÓÐLÍF